Ceza Ve Hukuk Mahkemelerinde Bilirkişilik
Tahir
YÜZBAŞIOĞLU
Gelir
Uzmanı
1. GİRİŞ
Bilirkişi, mahkemelerde, hakim veya savcının hukuki
bilgisi dışında, çözümü uzmanlık, özel veya teknik bilgi gerektiren durumlarda
başvurulan, o konunun uzmanı kişilere hukuk dilinde verilen addır.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri
Kanununun 266. ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 62. maddeleri uyarınca,
Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde,
taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve
görüşünün alınmasına karar
verir.
Uzmanlık alanlarının her geçen gün
daha bir geliştiği ve derinleştiği günümüz dünyasında, hakimin sağlıklı
bir yargılama için bu uzman kişilerin yardımına olan ihtiyacı daha şiddetle
kendini hissettirmektedir.(DERYAL,
http://www.abchukuk.com/makale10.html,)
Bilirkişi nasıl olunur, nereye
müracaat edilir ve bilirkişiliğin başvuru şartları nelerdir gibi sorular en
merak edilen konular arasında yer almaktadır. Bu itibarla, yazımızda bilirkişi olmak
isteyenlere yönelik olarak bilirkişilik ve müracaat usulüne yönelik
açıklamalara yer verilmiştir.
2.
BİLİRKİŞİ NASIL OLUNUR VE BİLİRKİŞİLİK İÇİN NEREYE BAŞVURULUR?
Bilirkişilik müracaatları ve
bilirkişi listelerinin oluşturulması, 01/06/2005 tarih ve 25832 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanan “Ceza Muhakemesi Kanununa Göre İl Adlî Yargı Adalet
Komisyonlarınca Bilirkişi Listelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmelik”
hükümlerine göre yapılmaktadır.
Her ilin Adli Yargı İlk Derece
Mahkemesi Adalet Komisyonu Başkanlığı tarafından her yıl Ekim ayı içerisinde,
bir sonraki yılın bilirkişi müracaatlarına ilişkin ilan yayınlanmaktadır. Bu
ilanda başvuru şekli, başvuru şartları ile başvuru süresi belirtilmektedir.
2.1.
Bilirkişiliğe Başvuru Şartları Nelerdir?
a) Başvuru tarihinde fiil ehliyetine
sahip olmak,
b) Bilirkişilik yapacağı alanda en az
üç yıllık meslekî deneyime sahip olması,
c) Affa uğramış, ertelenmiş olsa
dahi, Devlete karşı işlenen suçlar ile zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflâs gibi bir
suçtan veya kaçakçılık, resmî ihale ve alım satımlara fesat karıştırma, gerçeğe
aykırı bilirkişilik yapma, yalan tanıklık ve yalan yere yemin suçlarından
biriyle hükümlü bulunmak,
ç) Disiplin yönünden meslekten ya da
memuriyetten çıkarılmamış olmak veya sanat icrasından geçici olarak yasaklı
durumda olmamak,
d) Daha önce kendi isteği dışında bir
bilirkişi listesinden çıkarılmamış olmak,
e) Komisyonun yargı çevresinde
oturmak veya mesleki faaliyetini icra etmek,
f) Başka bir komisyonun listesinde
kayıtlı olmamak,
g) Meslek mensubu olarak görev
yapabilmek için mevzuat tarafından aranılan şartları haiz olmak,
ğ) Mesleğini icra edebilmek için
herhangi bir meslek kuruluşuna kayıtlı olmak zorunda olanlar için, kayıtlı
olunan meslek kuruluşunun mevzuatına göre bilirkişilik yapabilmek için uzmanlık
alanını gösteren sertifika, uzmanlık belgesi, yetki belgesi ve benzerlerinin
alınmasının zorunlu olduğu hallerde bu belgeye sahip olmak.
h) Bilirkişi başvurusu yapan
adayların; 2528 sayılı resmi gazetede yayınlanan Bilirkişi Listelerinin
Düzenlenmesi hakkındaki Yönetmeliğin 5. Maddesinde ve “Yabancı hukuk, örf ve
adet hukuku, yürürlükten kalmış hukuk alanları ile, hesap bilirkişili gibi
alanlar dışında hâkimlik mesleğinin gerektirdiği genel ve hukukî bilgiyle
çözümlenmesi mümkün olan konularda listelerde uzmanlık alanı belirlenemez.”
denilmektedir. Bu madde de belirtilen hususa dikkat edilmesi gereklidir.
2.2.
Bilirkişiliğe Başvuru Usulü Nasıldır?
Bilirkişiliğe başvuru, Bölge Adliye
Mahkemesi Adli Yargı Adalet Komisyonlarınca Bilirkişi Listelerinin Düzenlenmesi
Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre yapılmaktadır.
Başvurular, ilgili ilin adliye
internet sitesi adresindeki başvuru dilekçesinin eksiksiz olarak doldurulması
ve bu dilekçe ile şahsen yapılması gerekmektedir.
Örneğin: Ankara ili için başvuru
yeri, www.ankara.adalet.gov.tr internet adresinde yayınlanan Ankara Adli Yargı
Adalet Komisyonu Başkanlığına ait bilirkişilik ilan metni ekinde bulunan
başvuru dilekçe örneği internet sitesinden temin edilerek, Ankara Adli Yargı
Adalet Komisyonu Başkanlığına şahsen başvuru yapılabileceği gibi, başvuru
tarihleri içerisinde kayıtlı olunan oda, çalışılan kurum ve kuruluş
aracılığıyla da yapılabilir.
Bilirkişilik yapmak amacıyla
bilirkişi listesine kaydolmak isteyenlerin başvuruları her yıl 01 Ekim
tarihinden başlayıp, 31 Ekim tarihine kadar devam etmektedir.
2.3. Bilirkişi Başvuru Dilekçesine Eklenecek Belgeler Nelerdir?
Başvuru dilekçesine, başvuru sahibinin;
a) Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları
için T.C. kimlik numarası, yabancılar için pasaport ve çalışma iznini gösteren
belge,
b) Komisyonun yargı çevresinde
oturduğu ya da meslekî faaliyetlerini yürüttüğüne dair yazılı beyanı,
c) Uzmanlık alanına ilişkin diploma,
ruhsatname, sertifika veya yetki belgesi gibi belgelerin; bu belgeleri veren
kurum, kuruluş veya komisyonca onaylı örneği,
ç) Mesleğini icra edebilmek için
herhangi bir meslek kuruluşuna kayıtlı olmak zorunda olanlar için, meslek
kuruluşuna üye olduğuna dair son bir ay içerisinde alınmış oda faaliyet belgesi
veya oda kayıt belgesi,
d) Bilirkişilik yapacağı alanda en az
üç yıllık meslekî deneyime sahip olduğunu gösteren belge,
e) Disiplin yönünden meslekten ya da
memuriyetten çıkarılma cezası almadığına ve sanat icrasından
geçici olarak
yasaklı durumda olmadığına dair kayıtlı olduğu meslek kuruluşu ya da çalıştığı
kurum veya kuruluştan alacağı belge,
f)Nüfus Cüzdan Fotokopisi
g) Başvuru formu eklenir.
Bir önceki yıla ait listede kayıtlı
olanlardan yukarıda sayılan belgeler tekrar istenebilir. Başvuru dilekçelerinde
bilirkişilik yapacak kişinin banka hesap numarasına da (IBAN) yer verilmelidir.
Tüzel kişiler tarafından yapılacak
müracaatlarda; şirketler için ticaret sicil memurluğundan alınacak ticaret
sicil tasdiknamesi, diğer tüzel kişiler için hâlen faaliyetine devam ettiğini
gösterir ilgili resmî kurumdan alınacak belgenin ibraz edilmesi gerekir.
2.3. Bilirkişi Başvuruları Nasıl Değerlendirilir?
Başvuru dilekçesine eklenmesi zorunlu
belgelerin eksik olması halinde, başvuru sahibine belgeleri tamamlaması için
bir haftalık kesin süre verilir. Bilirkişilik başvuru dilekçesine eklenecek
belgelerin eksik olması ya da başvuru sahibinin Ceza Muhakemesi Kanunu'na göre
İl Adli Yargı Adalet Komisyonlarınca Bilirkişi listelerinin düzenlenmesi
hakkındaki Yönetmelik şartlarına haiz olmaması hâlinde, talep reddedilir ve Redde
ilişkin karar ilgilisine tebliğ olunur. Talepleri uygun görülenlerin adları,
bölüm ve uzmanlık alanları, varsa çalıştıkları kurum ve kuruluşların adları,
açık adresleri, telefon numaraları yazılarak, uzmanlık alanlarına göre
sınıflandırılmak suretiyle oluşturulan listede yemin için hazır bulunması
gereken tarihlerde gösterilmek suretiyle en az yedi gün süre ile adliye
divanhanesinde ilan edilir ve ilân edilen tarihlerde bilirkişiliğe kabul
edilenlere yemin ettirilir.
Yemin eden bilirkişiler, UYAP'a
kaydedilir ve oluşan listenin bir örneği, 31 Aralık tarihine kadar hukuk
dairelerine, komisyonun yargı çevresindeki ilk derece mahkemesi adlî yargı
adalet komisyonlarına ve ilgili meslek kuruluşlarına gönderilir.
(2) Komisyonca kesinleştirilen tüm
listeler Bakanlık Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığınca UYAP'ta ulaşılabilir halde
tutulur.
3. Bilirkişilikte Etik İlkeler Nelerdir?
Bilirkişiler görevlerini yaparken
aşağıdaki etik ilkelere uygun davranmak zorundadırlar:
a) Bağımsızlık,
b) Tarafsızlık,
c) Dürüst davranma ve doğruyu
söyleme,
ç) Görevini bizzat yerine getirme,
d) Sır saklama,
e) Eşitlik ilkesine uygun
davranma,
f) Mesleki davranış
ilkelerine ve meslek etiğine uygun davranma,
g) Ehliyet ve liyakatla hareket
etme,
ğ) Temel yargılama ilkelerine uygun
davranma.
4.
SONUÇ
Bilirkişilik yapmak isteyenlerin,
başvurularını her yıl 01 Ekim 31 Ekim tarihleri arası, bulunduğu ilin adliye
internet sitesi adresinde bulunan başvuru dilekçesini eksiksiz olarak doldurup,
bu dilekçe ile şahsen Adli Yargı Adalet Komisyonu Başkanlığına başvuru
yapmaları gerekmektedir. Bilirkişi listelerinin düzenlenmesi hakkındaki
Yönetmelik şartlarına haiz olanlardan talepleri uygun görülenler bilirkişiliğe
kabul edilir ve yemin ederler. Bilirkişi olarak görevlendirilenler görevlerini
yaparken de etik ilkelere uygun davranmak zorundadırlar.
Kaynakça
1- DERYAL Yahya, Türk Hukukunda
Bilirkişinin Nitelikleri ve Avukatın Bilirkişilik Yapması, http://www.abchukuk.com/makale10.html,
E.T: 16.10.2015
2- 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri
Kanunu
3- 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu
4- 25258 sayılı Resmi Gazetede
Yayınlanan Bölge Adliye Mahkemesi Adli Yargı Adalet Komisyonlarınca Bilirkişi
Listelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmelik
