Prof. Dr. Cem KILIÇ
Milliyet Gazetesi
Türkiye’de sosyal yardımlardan yararlanan kişi sayısı artmaya devam ediyor. 3 milyon haneye yardım ulaşıyor. Yeni eklenen kalemlerle birlikte 2015’te 5.5 milyar lira daha fazla yardım yapılarak, sosyal yardımlar 25.8 milyar liraya ulaştı
Sosyal yardımlar Türkiye’de yaşayan birçok vatandaş için ayakta kalabilmenin önünü açan ciddi bir gelir kalemi olarak görünüyor. Bununla birlikte sosyal korumanın odak noktası sosyal güvenlik sistemidir. Sigortalı olarak çalışan ve prim ödeyen kişiler belirli risklere karşılık ödemiş olduğu primlerle finanse edilen sosyal güvenlik sisteminden yardımlar alırlar. Ancak bir ülkenin bütün vatandaşlarına sosyal güvenlik sistemi üzerinden sosyal koruma sağlaması ne yazık ki mümkün değildir. Çalışamayan veya çalışamayacak durumda olanlar, ekonomik durumu yetersiz olanlar ve hayatlarını sürdürebilecek bir gelire sahip olamayan kişilere sosyal yardımlar verilmektedir. Bu kişiler devlet bütçesinden finanse edilen sosyal yardımlarla sosyal koruma altına alınırlar.
Şeffaf kriter şart
Sosyal yardımın kimlere ve ne kadar verilmesi gerektiği çok hassas bir meseledir. Sosyal yardımlardan yararlanma kriterleri şeffaf olarak belirlenmelidir. Diğer yandan, sosyal yardımlar, kişilerin yoksulluk riski ile karşılaşmasını engelleyecek fakat çalışmalarına engel olmayacak miktarda olmalıdır. Aksi taktirde, kişilerin sosyal yardımlara bağımlı olmaları riski söz konusudur. Bununla birlikte, sosyal yardımların tek bir merkezden verilmesi de pek çok farklı kurumdan sosyal yardım alarak sistemin suiistimal edilmesinin engellenmesi açısından önemlidir.
3 milyon hane alıyor
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İdari Faaliyet Raporu’na göre; 2015 yılında sosyal yardımlar için toplam 25.8 milyar TL harcanmış. Bu rakam, gayri safi yurt içi hâsılanın yüzde 1,33’üne denk geliyor. 2015 yılında sosyal yardımlar bir önceki yıla göre 5.5 milyar TL, sosyal yardımlardan faydalanan hane sayısı ise 12 bin artmış durumda.
Yoksul sayısı azalıyor
Sosyal yardımların esas amacı kişilerin yoksulluk riski ile karşılaşılmasının engellenmesidir. Bu açıdan, 2013 yılında kişi başı günlük harcaması 2,15 doların altında olan kişilerin oranı yüzde 0,06 iken, 2014 yılında bu oran yüzde 0,03’e gerilemiş. Diğer yandan, kişi başı günlük harcaması 4,30 doların altında olan kişilerin oranı 2013 yılında yüzde 2,06 iken, 2014 yılında yüzde 1,62’ye düşmüş.
Yeni yardımlar geldi
Sosyal yardımların bir bölümü düzenli, bir bölümü geçici sosyal yardımlardır. Sağlık ve doğum yardımı süreli sosyal yardımlar içerisinde. Şartlı eğitim ve şartlı sağlık yardımı ise sürekli nitelikteki sosyal yardımlar. 2015 yılında hayata geçen doğum yardımı kapsamında 658 bin 663 kişiye toplam 241 milyon ödeme yapılmış. 101 bin 517 haneye ise muhtaç asker ailelerine yapılan sosyal yardımlar kapsamında 164 milyon TL sosyal yardım yapılmış.
Şeffaf kriter şart
Sosyal yardımın kimlere ve ne kadar verilmesi gerektiği çok hassas bir meseledir. Sosyal yardımlardan yararlanma kriterleri şeffaf olarak belirlenmelidir. Diğer yandan, sosyal yardımlar, kişilerin yoksulluk riski ile karşılaşmasını engelleyecek fakat çalışmalarına engel olmayacak miktarda olmalıdır. Aksi taktirde, kişilerin sosyal yardımlara bağımlı olmaları riski söz konusudur. Bununla birlikte, sosyal yardımların tek bir merkezden verilmesi de pek çok farklı kurumdan sosyal yardım alarak sistemin suiistimal edilmesinin engellenmesi açısından önemlidir.
3 milyon hane alıyor
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı İdari Faaliyet Raporu’na göre; 2015 yılında sosyal yardımlar için toplam 25.8 milyar TL harcanmış. Bu rakam, gayri safi yurt içi hâsılanın yüzde 1,33’üne denk geliyor. 2015 yılında sosyal yardımlar bir önceki yıla göre 5.5 milyar TL, sosyal yardımlardan faydalanan hane sayısı ise 12 bin artmış durumda.
Yoksul sayısı azalıyor
Sosyal yardımların esas amacı kişilerin yoksulluk riski ile karşılaşılmasının engellenmesidir. Bu açıdan, 2013 yılında kişi başı günlük harcaması 2,15 doların altında olan kişilerin oranı yüzde 0,06 iken, 2014 yılında bu oran yüzde 0,03’e gerilemiş. Diğer yandan, kişi başı günlük harcaması 4,30 doların altında olan kişilerin oranı 2013 yılında yüzde 2,06 iken, 2014 yılında yüzde 1,62’ye düşmüş.
Yeni yardımlar geldi
Sosyal yardımların bir bölümü düzenli, bir bölümü geçici sosyal yardımlardır. Sağlık ve doğum yardımı süreli sosyal yardımlar içerisinde. Şartlı eğitim ve şartlı sağlık yardımı ise sürekli nitelikteki sosyal yardımlar. 2015 yılında hayata geçen doğum yardımı kapsamında 658 bin 663 kişiye toplam 241 milyon ödeme yapılmış. 101 bin 517 haneye ise muhtaç asker ailelerine yapılan sosyal yardımlar kapsamında 164 milyon TL sosyal yardım yapılmış.
3.5 milyon kişinin primini devlet ödedi
Sosyal yardımlar içerisinde önemli bir kalem de devletin muhtaç durumdaki kişiler adına ödediği genel sağlık sigortası primleri. Sigortalı olarak çalışmayan ve bir sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olmayan kişilerin gelir testi yaptırması gerekiyor. Diğer yandan, gelir testi sonucu yaşadığı hane içerisindeki kişi başına düşen gelir asgari ücretin üçte birinden düşük olanların primleri devlet tarafından ödeniyor.
Bu kapsamda, 2015 yılında gelir testine giren 6 milyon 46 bin 967 kişiden 3 milyon 554 bin 742’sinin geliri asgari ücretin üçte birinden düşük olduğu için primleri devlet tarafından ödenmiş. Gelir testine girmeyen ve primi devlet tarafından ödenmesi gereken kişilerle birlikte toplam 8 milyon 983 bin 853 kişinin primlerini devlet ödemiş. Bu kişiler için ödenen prim miktarı 6.4 milyar TL. Yani, sosyal yardımların yaklaşık dörtte biri devlet tarafından ödenen primlerden oluşuyor.
Sosyal yardımlar içerisinde önemli bir kalem de devletin muhtaç durumdaki kişiler adına ödediği genel sağlık sigortası primleri. Sigortalı olarak çalışmayan ve bir sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişi statüsünde olmayan kişilerin gelir testi yaptırması gerekiyor. Diğer yandan, gelir testi sonucu yaşadığı hane içerisindeki kişi başına düşen gelir asgari ücretin üçte birinden düşük olanların primleri devlet tarafından ödeniyor.
Bu kapsamda, 2015 yılında gelir testine giren 6 milyon 46 bin 967 kişiden 3 milyon 554 bin 742’sinin geliri asgari ücretin üçte birinden düşük olduğu için primleri devlet tarafından ödenmiş. Gelir testine girmeyen ve primi devlet tarafından ödenmesi gereken kişilerle birlikte toplam 8 milyon 983 bin 853 kişinin primlerini devlet ödemiş. Bu kişiler için ödenen prim miktarı 6.4 milyar TL. Yani, sosyal yardımların yaklaşık dörtte biri devlet tarafından ödenen primlerden oluşuyor.
Türkiye’de sosyal yardımlar fazla mı?
OECD verileri itibarıyla sosyal harcamaların gayri safi yurt içi hasılaya oranına bakıldığında Türkiye’nin sosyal harcamalar konusunda OECD ortalamasının gerisinde olduğu görülüyor. OECD ülkelerinde ortalama...
Kaynak ve Yazının Devamı ► http://www.milliyet.com.tr/-paket-paket-sosyal-yardim/ekonomi/ydetay/2204819/default.htm
