Bir Alacağın Şüpheli Alacak Sayılma Şartları ve Muhasebeleştirilmesi
Eda Kaya
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
İşletme Bilim Uzmanı
edakaya_88@hotmail.com
Vadesinde tahsil
edilemeyen ve ileride tahsil edilip edilemeyeceği kesin olarak belli
olmayan senetli veya senetsiz alacaklar “şüpheli alacak” durumundadır.
Senetli veya senetsiz alacakların şüpheli hale gelmeleri ve bu konu ile
ilgili işlemler VUK’nun 323. maddesi ile düzenlenmiştir. Bu hale gelmiş
alacakların normal alacaklar arasından çıkarılması gerekir.
213 sayılı VUK’nun 323.
maddesine göre ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi ile
ilgili olmak şartıyla bir alacağın şüpheli ticari alacak sayılabilmesi için;
1.
Alacak, ticari ve zirai kazancın elde edilmesi ile ilgili olmalıdır
2.
Defterler, bilanço esasına göre tutulmuş olmalıdır
3.
Alacak teminatsız olmalıdır
4.
Alacağın tahsili şüpheli hale gelmiş olmalıdır
5.
Alacak, dava ve icra safhasında olmalıdır
6.
Alacağın, yapılan protestoya veya yazı ile birden fazla istenilmesine
rağmen borçlu tarafından ödenmemiş bulunan dava veya icra
takibine değmeyecek kadar küçük olması
7.
Karşılık ayrılacak alacağın vadesinin gelmiş olması
8.
Değerleme günü itibarıyla alacağın şüpheli hale gelmiş
olması
MUHASEBE KAYITLARI
VUK’nun 323. maddesi
uyarınca; anılan maddede belirtilen koşullara uyan alacaklar için, değerleme
gününün tasarruf değerine göre pasifte karşılık ayrılabilir. Ayrılan karşılığın
hangi alacaklara ait olduğu karşılık hesabında da gösterilmesi gerekir.
Ayrıca şüpheli
alacakların sonradan tahsil edilen miktarları tahsil edildikleri dönemde
kar-zarar hesabına intikal ettirilir.
Diğer taraftan şüpheli
alacak karşılığı ancak, alacağın şüpheli hale geldiği yıl için ayrılabilir.
Alacağın şüpheli hale geldiği yılda karşılık ayırmayan mükellefler daha sonra
bu haklarını kaydederler. Zira şüpheli alacaklar karşılığı ayrılması
ihtiyaridir. Mükelleflerin ilgili yılda karşılık ayırmamaları durumunda,
tercihlerini karşılık ayırmama yönünde kullandıkları kabul edilecektir.
Dolayısıyla ayrılan karşılıkların ilgili yıl hesaplarında gösterilmesi gerekir.
Şüpheli hale gelen
alacakların muhasebe kayıtlarının aşağıdaki gibi olması gerekir.
·
Alacağın şüpheli alacak hesabına alınması:
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
128 ŞÜPHELİ TİCARİ
ALACAKLAR
HS.
XXX
120 ALICILAR HS.
XXX
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
·
Şüpheli Hale Gelen Alacak İçin Karşılık Ayrılması
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
654 KARŞILIK GİDERLERİ
HS.
XXX
129 ŞÜPHELİ TİCARİ
ALACAKLAR KARŞILIĞI HS
XXX
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
·
Şüpheli Alacağın Tahsil Edilmesi
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
100
KASA
XXX
128 ŞÜPHELİ TİCARİ
ALACAKLAR HS. XXX
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
·
Tahsil Edilen Tutarın Gelir Tablosuna Aktarılması
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
129 ŞÜPHELİ TİCARİ
ALACAK KARŞ. HS. XXX
644 KONUSU
KALMAYAN
KARŞ.
XXX
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
·
Alacağın Tahsilinin İmkansız Hale Gelmesi
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
129 ŞÜPHELİ TİCARİ
ALACAK KARŞ. HS. XXX
128 ŞÜPHELİ TİCARİ ALACAKLAR
HS. XXX
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
·
Alacağın Değersiz Hale Gelmesi
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
689 DİĞ. OL. DIŞ.
GİD. ZAR.
HS.
XXX
654 KARŞILIK GİDERLERİ
HS.
XXX
-------------------------------------------
…./…./…... -------------------------------------------
