Türkiye genelinde geçen hafta yaşanan, elektrik kesintisi birçok sanayi ve hizmet kuruluşunda üretimin aksamasına neden oldu.
Elektrik kesintisi nedeniyle birçok fabrikada üretim sekteye uğradı, verim düştü. Ulaşım aksadı. Bazı sektörlerde kayıp çok daha büyük oldu. Otomotiv sektöründe elektrik kesilmeden önce üretim aşamasında olan binlerce araç hurda oldu.
Hizmet sektöründe kalite düştü. Cep telefonları ile şebeke arasında bağlantı kuran baz istasyonlarında elektrik kesilmesinden dolayı jeneratörler devreye girdi. Ancak jeneratörlerin de yakıtının azalmasıyla operatörler, 3G bağlantısını kapatarak 2G üzerinden hizmet vermeye başladı. Yakıtı kalmayan jeneratörlerin bağlı olduğu baz istasyonları ise tamamen kapatıldı.
Elektrik kesintisinin olduğu gün, gelir vergisi beyannamelerin verilmesinin son günüydü. İşini son güne bırakan onbinlerce kişi sisteme giremedi.
Uzun süreli kesintisi üzerine çok yazıldı, çizildi. Biz de vergi sonuçlarını ele alalım.
Yarım kalan işler
Elektrik kesintisi sonucu, birçok iş yarım kaldı, bedeli ödenen hizmetler tamamlanamadı. Bu hizmetlerden bazıları elektriklerin gelmesiyle tamamlanabildi, bir kısmı ise niteliği gereği telafi edilemedi.
Hizmetin öngörüldüğü şekilde gereği gibi yapılamaması, eksik yapılması, hiç yapılmaması ya da işlemden vazgeçilmesi hallerinde vergisel alanda yapılması gerekenler, tebliğ düzenlemeleri ve özelge açıklamalarında belirtilmiştir.
Hizmetin ifa edilmediği ancak ifadan önce faturanın düzenlenmiş olduğu durumlarda vergi idaresinin yaklaşımı, KDV Kanunu’nun 35’inci maddesi kapsamında, hizmet yapılmadan düzenlenen fatura karşılığı ödenen hizmet bedelinin, hizmetten vazgeçilmesi (hizmetin gerçekleşmemesi) halinde, bedeli peşin ödenmiş olan hizmetin gerçekleşmediği düzenlenecek iade faturasında belirtilerek kayıtların düzeltilmesi yönündedir. Nihai tüketicilere yönelik hizmetlerde ise uygulama, KDV Kanunu’nun 8/2 maddesi kapsamında hizmet belgesinin tüketiciden geri alınması ve tüketiciye gider pusulası imzalatılması yoluyla gerçekleştirilmektedir.
Beyanname verilmesi
Elektrik kesintisi yüzünden çok sayıda mükellef beyannamesini veremeyince beyanname verme süreleri uzatıldı.
Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB), beyannamelerin verilme ve ödeme sürelerinin son gününü, kanuni süresinden itibaren bir ayı geçmeyecek şekilde yeniden belirlemeye yetkilidir.
GİB, mücbir sebep haline gönderme yapmadan, sadece yukarıda yer verilen yetkisini kullanarak, ülke genelinde yaşanan elektrik kesintisi nedeniyle, gelir vergisi beyannamelerinin verilme süreleri ile gelir vergisinin birinci taksidinin ödeme süresini, kesin mizan bildiriminin verilme süresini ve elektronik defter beratlarının yüklenme süresini uzatmıştır.
Zayi olan mallar
Mükellefler, yaptıkları vergiye tabi işlemler üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden, aksine hüküm olmadıkça, faaliyetlerine ilişkin olarak kendilerine yapılan teslim ve hizmetler dolayısıyla hesaplanarak düzenlenen fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen katma değer vergisini indirirler. Aradaki fark mükellefin ödeyeceği KDV’yi gösterir.
Bazı durumlarda yüklenilen KDV’nin indirimi kabul edilmemektedir. Bunlardan biri de zayi olan mallara ilişkin yüklenilen KDV’dir.
KDV Kanunu’nun 30/c maddesi uyarınca; deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığı’nın yangın sebebiyle mücbir sebep ilan ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olanlar hariç olmak üzere, zayi olan mallara ait katma değer vergisi mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan katma değer vergisinden indirilememektedir.
Elektrik kesintisi yüzünden çok sayıda fabrikada üretim yarım kalmış, üretim sürecindeki yarı mamul mallar kullanılamaz duruma gelmiştir.
Dolayısıyla geçmişte satın alınan ve yüklenilen KDV’si indirim konusu yapılan ham madde veya ara mal üretim sürecinde zayi olduğunda, geçmişte indirilecek KDV olarak dikkate alınan tutarın düzeltilmesi gerekmektedir.
Bu çerçevede; elektrik kesintisi yüzünden hatalı dikim, renk farklılığı, kalite düşüklüğü ve benzeri nedenlerle ya da şirket politikası gereği satışı mümkün olmadığından imha edilen mallar için yüklenilen KDV indirim konusu yapılamayacaktır.
Değeri düşün mallar
Bazı işletmelerde ise elektrik kesintisi sonucu aksayan üretim malların tamamen zayi olması sonucunu doğurmamakla birlikte mal kıymetinde önemli düşüşe sebebiyet vermiştir.
Malın tamamen yok olmaması, ancak değerinde önemli derecede düşüklük meydana gelmesi halinde malın zayi olması hükümleri geçerli olmayacaktır. Bu durumda malların zayi olması değil, düşük bedelle veya zararına satışı söz konusu olacağından, bu malların iktisabı dolayısıyla yüklenilen KDV indirim konusu yapılabilecektir.
Örneğin; üretim esnasında elektrik kesintisi yüzünden dikiş hatası olan giyeceklerin, daha düşük bir fiyatla satılması halinde bunlar nedeniyle yüklenilen KDV'nin tamamı indirim konusu yapılabilecektir.
Değer düşüklüğü halinde malın maliyetinin gider kaydedilebilmesi ise ilgili malın vergi mevzuatı açısından “kıymeti düşen mal” niteliğinde olması halinde mümkündür.
Vergi uygulamasında; yangın, deprem ve su basması gibi afetler yüzünden veyahut bozulmak, çürümek, kırılmak, çatlamak, paslanmak gibi haller neticesinde iktisadi kıymetlerinde önemli bir azalış olan emtia ile maliyetlerinin hesaplanması mutad olmayan hurdalar ve döküntüler, üstüpü, deşe ve ıskartalar emsal bedeli ile değerlenir. Bu durumda emsal bedel tespiti takdir komisyonları tarafından yapılmaktadır.
Elektrik kesintisinin üretilen malın çürümesine, kırılmasına, çatlamasına yol açması halinde neticesinde değerinin düşmesine sebebiyet vermesi halinde, aradaki fark değerleme günü itibariyle gider olarak dikkate alınabilecektir.
Fireler
Kimi işletmelerde elektrik kesintisi doğrudan yarı mamullerin zayi mala dönüşmesine sebebiyet vermemiş, özellikle akımdaki dalgalanmalar makinaların randımanını etkileyerek mevcut fire oranlarını sektör ortalamalarının üzerine atmıştır.
Fire, bir malın imalat sürecinde veya tüketiciye arzına kadar kendi doğal akışı içinde uğradığı fiziksel kayıp olarak tanımlandığından, imalat sırasında veya sonrasında meydana gelen firelerin zayi olan mal kapsamında değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır.
Bu durumda, daha önce indirim konusu yapılan KDV’nin de düzeltilmesine gerek yoktur.
Yasal düzenleme veya ilgili mesleki kuruluşlar tarafından belirlenen fire miktarını aşan kayıplara ilişkin giderlerin, gelir veya kurumlar vergisi kanunlarına göre kazancın tespitinde indiriminin kabul edilmemesi ve bu giderler dolayısıyla yüklenilen KDV’nin de indirim konusu yapılmaması gerekmekle birlikte; emsal oranlarının aşılmasının elektrik kesintisinden kaynaklandığı savunulabildiği ölçüde, fire oranlarındaki sapmalar makul karşılanmalıdır.
Kaynak ► www.vergidegundem.com
