Zehra Kaya
Vergi Müfettiş Yardımcısı
Vergi Müfettiş Yardımcısı
MuhasebeTR
1.KONUYA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER:
Vergi kanunlarında prensip, gelirin elde edilmesi veya idame ettirilmesine yönelik harcamaların vergi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınmasıdır. Başka deyişle yapılan harcamanın gider sayılabilmesi için, harcama ile kazanç arasında bir illiyet bağı olmalıdır. Bu noktada kanun koyucu kazancın elde edilmesi ya da idamesi ile ilgili olmayan işletme bünyesinde bulunan emtia, demirbaş vs azalma ya da çalınma sonunda oluşan eksilmeyi gider kabul etmemektedir. Bu çalışmamızda işletme envanterine dahil olan emtianın çalınması karşısında vergi kanunları ile olan bağlantı incelenecektir.
İşletmeler yaşamları boyunca sahibi bulundukları mallar sebebiyle zararlara ve bu mallar sebebiyle çeşitli mal eksilmeleri ile karşı karşıya kalırlar. Bu zararların başında hırsızlığın sebep olduğu mal kayıplarıdır. Bu durumu önlemek için çeşitli güvenlik önlemlerinin alınması gerekli olmuştur. Bu güvenlik önlemlerinden biri de malların sigortalanmasıdır. Yine çalışmamızın devamında çalınan mal sebebiyle alınan sigorta tazminatının vergisel boyutları ele alınacaktır.193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu 2. Maddesinde gelire giren kazanç ve iratlar 7 unsur olarak sayılmıştır. Bu gelir unsurlarının vergilendirilmesinde gelirin elde edilmesi ve idamesi ile ilgili olan bazı harcamaların indirimine izin verilmiştir. 193 sayılı kanunun 40/1 maddesinde hüküm altına alınmıştır. Yine 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunun 6. Maddesinde ‘Kurumlar vergisi, mükellefin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır. Safi kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır’ denilmek suretiyle kurum kazancının hesaplanmasında ihtiyaç olması halinde Gelir Vergisi kanunundan yararlanılabilecektir.
Gelir Vergisi Kanununun zararların karlara takas ve mahsubunu düzenleyen 88/3 Maddesinde ‘ Menkul ve gayrimenkul sermaye iratlarında, gider fazlalığından doğanlar hariç, sermayede vukua gelen eksilmeler zarar addolunmaz.’ Şeklinde hüküm altına alınmıştır. GVK 88/3 Menkul Sermaye İradı ve Gayri Menkul Sermaye İradı ile ilgili olduğu için, tam bu konu ile örtüşmüyor, fakat hırsızlık olayının vukuu sermayede vukua gelen bir eksilme olduğu için bu maddeye değinilmiştir.3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 30. Maddesinde İndirilemeyecek KDV hüküm altına alınmış bulunmaktadır. İlgili madde 30/c de ‘ Deprem, sel felaketi ve Maliye Bakanlığının yangın sebebiyle mücbir sebep ilân ettiği yerlerdeki yangın sonucu zayi olanlar hariç olmak üzere, zayi olan mallara ait KDV, şeklinde hüküm konulmuştur. İlgili maddeye göre katma değer vergisinin indirilmesi için:
- Deprem
- Sel felaketi
- Maliye Bakanlığının yangın sebebiyle mücbir sebep ilan ettiği yerlerde zayi olan malların KDV’sine ilişkindir.Madde metninde hırsızlık sebebiyle mal kayıplarından bahsedilmemiştir. Hırsızlığın sebep olduğu mal kaybının maliyet bedeli gider olamayacağı gibi, mal bedeline isabet eden katma değer vergisinin de indirimi mümkün değildir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 58. Maddesinde Verginin Gider Kaydedilemeyeceği durumlardan bahsedilmiştir. Bahsedilen maddede “Mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanan Katma Değer Vergisi ile mükellefçe indirilebilecek Katma Değer Vergisi ,Gelir ve Kurumlar Vergisi matrahlarının tespitinde gider olarak kabul edilmez.”
2.ÇALINAN EMTİAYA İLİŞKİN HUSUSLARÇalınan emtianın maliyet bedelinin ve katma değer vergisinin vergi kanunları karşısında indirimi mümkün değildir. Çalınan mal maliyet bedelin kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınması gerekir. Ayrıca çalınan malın alımı sırasında yüklenilen Katma değer vergisinin indirimi halinde, indirilen katma değer vergisinin de kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilip düzeltme işlemlerinin yapılması gerekmektedir. Bununla beraber hırsızlık olayının polis tutanağı ile belgelenmesi veya belgelenmemesi durumunda farklı uygulamalar görülmektedir.2.1.Hırsızlık Olayının Polis Tutanağı İle İspat ve Tevsiki:Hırsızlık olayının polis tutanağı ile belgelenmesi durumunda çalınan mal bedeli ve mal KDV’si kanunen kabul edilmeyen gider(K.K.E.G) olarak giderleştirilebilir.
Örneğin: Emtia bedeli 100.000,00 TL olan ve katma değer vergisi oranı %18 olan mal çalınmıştır. Hırsızlık olayı polis tutanağına bağlanmıştır. İlgili hırsızlık olayı aşağıdaki gibi muhasebeleştirilecektir.
Örneğin: Emtia bedeli 100.000,00 TL olan ve katma değer vergisi oranı %18 olan mal çalınmıştır. Hırsızlık olayı polis tutanağına bağlanmıştır. İlgili hırsızlık olayı aşağıdaki gibi muhasebeleştirilecektir.
–––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––
770 Genel Yön. Gid 118.000
153 Ticari Mallar 100.000
(391)/ 191 İndirilecek KDV 18.000
–––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––2.2. Hırsızlık Olayının Polis Tutanağı ile İspat ve Tevsik Edilmemesi :Polis tutanağı yoksa hırsızlık vakasının oluşumu kuşkuludur. Çalındığı farazisi olan malların işletme sahip ya da ortaklarınca işletmeden çektiği, bunun sonucunda çalınma bahanesi öne sürülmüş olabilir. Bu durumda malların işletmeden çekildiği kabul edilir. İlgili muhasebe kayıtları buna göre yapılır. Çalındığı farazisi bulunan mal emsal bedeli dikkate alınarak satılmış gibi kayda alınır. Yurtiçi satış tutarı ve satış tutarına isabet eden toplam tutar ortaklardan alacak olarak borçlandırılır.
Örneğin: Mal bedeli 100.000,00 TL , emsal satış fiyatı: 120.000,00 TL, katma değer vergisi oranı %18’dir. Çalınma olayı ispat edecek polis tutanağı mevcut değildir. Muhasebe kaydı aşağıdaki gibi yapılacaktır.
–––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––
131 Ortaklardan Alacaklar 141.600
600 Yurtiçi Satışlar Hes. 120.000
391 Hesaplanan KDV 21.600(*)
–––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––
*120.000 X 0.18=21.600
Maliyet kaydı:
–––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––
621 Satılan Ticari Mal. Maliyeti 100.000
153 Ticari Mallar 100.000
–––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––
3. ÇALINAN EMTİA İÇİN SİGORTADAN TAZMİNAT ALINMASI:İşletmelerin envanterine dahil malların korunması için çeşitli güvenlik önlemleri alınmaktadır. Bu önlemlerinden biri hırsızlığa karşı yaptırılan sigortalardır. Hırsızlık sonunda mal eksilmesine sebep olan durum neticesinde alınan sigorta tazminatlarının vergisel boyutuna değinilecek. Yine yazımızda sigortanın niteliğine değinilecek ve yasal düzenlemeler doğrultusunda yapılacak kayıtlara yer verilecektir.
3.1. Hırsızlık Sigortasının Kapsamı:
Söz konusu sigorta ile belirlenen sigortalı yerde hırsızlık veya hırsızlığa teşebbüs eylemleri sonucunda ;
- Kırma, delme, zorlamaya girilerek;
- Araç gereç yardımıyla belirtilen alana girmek
- Sigortalı yere gizlice girip saklanmak suretiyle
- Öldürme, yaralama, zor kullanarak.. gibi hallerle sigortalı kıymetlerde meydana gelen maddi kayıp ve zararları teminat altına almaktır.
Hırsızlık sigortasında belli hallerde sigorta teminatı dışında tutulmuştur. Bunlardan bazıları; savaş, istila iç savaş, ihtilal, nükleer yakıttan yada nükleer yakıtın sebep olduğu radyasyon, envanter açıkları … vb.’dır. Hırsızlık sözleşmesini yaptıranlar ek sözleşmeler ile teminat kapsamına bazı halleri de dahil edebilirler. Yine ek sözleşme yapılmadan bazı kıymetlerin hırsızlık sigortası kapsamında güvence altına alınması mümkün değildir.
Söz konusu sigorta ile belirlenen sigortalı yerde hırsızlık veya hırsızlığa teşebbüs eylemleri sonucunda ;
- Kırma, delme, zorlamaya girilerek;
- Araç gereç yardımıyla belirtilen alana girmek
- Sigortalı yere gizlice girip saklanmak suretiyle
- Öldürme, yaralama, zor kullanarak.. gibi hallerle sigortalı kıymetlerde meydana gelen maddi kayıp ve zararları teminat altına almaktır.
Hırsızlık sigortasında belli hallerde sigorta teminatı dışında tutulmuştur. Bunlardan bazıları; savaş, istila iç savaş, ihtilal, nükleer yakıttan yada nükleer yakıtın sebep olduğu radyasyon, envanter açıkları … vb.’dır. Hırsızlık sözleşmesini yaptıranlar ek sözleşmeler ile teminat kapsamına bazı halleri de dahil edebilirler. Yine ek sözleşme yapılmadan bazı kıymetlerin hırsızlık sigortası kapsamında güvence altına alınması mümkün değildir.
3.2. Çalınan Mallar İçin Alınan Sigorta Tazminatlarının Gelir Boyutu ve Muhasebe Kayıtları
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu 330. Maddesinde Emtia Sigorta Tazminatı başlığı altında hüküm altına alınan kanuni ifade “ Emtia ve zirai mahsul ve hayvan kıymetlerinde vukua gelen zayiat dolayısıyla alınan sigorta tazminatları bunların değerinden fazla olursa bu fazlalık kara alınır.
İşletme hesabı esasında tutulan defterde bu tazminat hasılat kaydedilir.” Kanun metninden anlaşılacağı üzere mal bedelinin üzerinde sigortadan tazminat alınması durumunda fazlalık gelir kaydedilecek, mal bedelinin altında tazminat alınması durumunda arada ki fark zarar olarak yazılamayacaktır. Malların firma aktifinden çıkartılmasından doğan kanunen kabul edilmeyen gider, alınan sigorta tazminatı kadar azalır, aşan kısım vergiye tabi gelir olarak kayıtlara alınır.
Bu konuda T.C. Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü’nün 30.12.1999 tarih ve 8.07.0.GEL.O.49/4913-62 sayılı özelgesinin özetinde “Çalınan emtia değerinin gider olarak dikkate alınması mümkün değildir. Çalınan emtia ile ilgili olarak sigortadan alınan tazminatın emtianın değerini aşan kısmının gelir olarak dikkate alınması gerekmektedir” denilmektedir.
Örneğin: Kaybolan malların karşılığı sigorta şirketinden 800,00 TL tazminat alması durumunda, önceki kayıtlara ek olarak aşağıdaki kaydın da yapılması gerekmektedir.
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu 330. Maddesinde Emtia Sigorta Tazminatı başlığı altında hüküm altına alınan kanuni ifade “ Emtia ve zirai mahsul ve hayvan kıymetlerinde vukua gelen zayiat dolayısıyla alınan sigorta tazminatları bunların değerinden fazla olursa bu fazlalık kara alınır.
İşletme hesabı esasında tutulan defterde bu tazminat hasılat kaydedilir.” Kanun metninden anlaşılacağı üzere mal bedelinin üzerinde sigortadan tazminat alınması durumunda fazlalık gelir kaydedilecek, mal bedelinin altında tazminat alınması durumunda arada ki fark zarar olarak yazılamayacaktır. Malların firma aktifinden çıkartılmasından doğan kanunen kabul edilmeyen gider, alınan sigorta tazminatı kadar azalır, aşan kısım vergiye tabi gelir olarak kayıtlara alınır.
Bu konuda T.C. Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü’nün 30.12.1999 tarih ve 8.07.0.GEL.O.49/4913-62 sayılı özelgesinin özetinde “Çalınan emtia değerinin gider olarak dikkate alınması mümkün değildir. Çalınan emtia ile ilgili olarak sigortadan alınan tazminatın emtianın değerini aşan kısmının gelir olarak dikkate alınması gerekmektedir” denilmektedir.
Örneğin: Kaybolan malların karşılığı sigorta şirketinden 800,00 TL tazminat alması durumunda, önceki kayıtlara ek olarak aşağıdaki kaydın da yapılması gerekmektedir.
–––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––
102 BANKALAR 800,00
679 D.O.DIŞI GELİR VE KARLAR 800,00
–––––––––––––––––––––––– / ––––––––––––––––––––––––
4. SONUÇ:
Vergi kanunları uygulamasına bakıldığında hırsızlık olayının zayiat kapsamında değerlendirilmeyip, bu surette meydana gelen mal azalışlarının gider olarak dikkate alınması mümkün değildir.Çalınan mallar yerine sigortadan tazminat alınmasının vergisel boyutu öncelikle söz konusu malların gider olarak kabul edilmeyeceği yasal düzenlemelerinden hareketle, alınan tazminatın gelir yönünün ihmal edilmeyeceğidir. Vergi yasaları; çalınan malların gider kapsamında değerlendirilerek vergi matrahının aşınmasına yol açacak suistimallerin önüne geçmeyi amaç edinirken, sigortalı malların tazminatlarının gelir yönünün dikkate alınarak muhasebe kayıtlarına yansıtılmasını hedeflemiştir.
KAYNAKÇA
-213 Sayılı Vergi Usul Kanun
-193 sayılı Gelir Vergisi Kanun
-3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu
-Zafer KÜTÜK, Vergisel İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi
-SMMM İsmet KURAK/ Çalınan Malların Muhasebeleştirilmesi, http://www.makrosmm.com.tr/Sayfa/Calinan-Mallarin-Muhasebelestirilmesi_80.aspx erişim; 20.06.2016
-T.C. Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü’nün 30.12.1999 tarih ve 8.07.0.GEL.O.49/4913-62 sayılı özelgesi
-Ercan ALPTÜRK-Yeminli Mali Müşavir,İSTANBUL, https://www.xing.com/communities/posts/calinan-mallarin-sigorta-tazminatlarinin-vergisel-boyutu-1002698829 erişim: 20.06.2016
