Menkul Sermaye İradı Vergilendirilmesi
Ekrem Öncü
Yeminli Mali Müşavir
DKR Denetim
ekrem.oncu@dkrdenetim.com
Yazı dizimizin bugünkü
bölümünde 2017 yılında gerçek kişilerce elde edilen menkul sermaye iratlarının
beyan edilip edilmeyeceği, beyan edilmesi durumunda hangi şartlar altında beyan
edileceği, beyannamenin verilme zamanı ve verginin ödenmesi konuları ele alınacaktır.
Ayrıca, 01/01/2006
tarihinden itibaren elde edilen gelirlere uygulanmak üzere Gelir Vergisi
Kanunu’na eklenen geçici 67’nci madde ile getirilen kaynakta kesinti esasına
dayalı vergileme rejiminin vergilendirilmesi farklı esaslara tabidir ve yazı
dizimizin sonraki konusunu oluşturacaktır.
HANGİ GELİRLER MENKUL SERMAYE İRADI SAYILMAKTADIR?
Aşağıda yazılı gelirler
menkul sermaye iradı sayılmaktadır:
• Her türlü hisse
senetlerinin kar payları (temettü gelirleri),
• İştirak hisselerinden
doğan kazançlar (Limited şirket ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve
komanditerlerin kar payları ilekooperatiflerin dağıttıkları kazançlar),
• Kurumların idare
meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları,
• Devlet tahvili ve
hazine bonosu faizleri ile diğer her türlü tahvil ve bono faizleri (Toplu Konut
İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul
kıymetler ve varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira
sertifikalarından sağlanan gelirler dâhil olmak üzere),
• Her türlü alacak
faizleri,
• Mevduat faizleri,
• Hisse senetleri ve
tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller,
• İştirak hisselerinin
sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki
karşılığında alınan para ve ayınlar,
• Her çeşit senetlerin
iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri,
• Faizsiz olarak kredi
verenlere ödenen kar payları ile kar ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı
ödenen kar payları ve özel finans kurumlarınca kar ve zarara katılma hesabı
karşılığında ödenen kar payları (Menkul kıymetler yatırım fonlarının katılma
belgelerine ödenen kar payları dahil),
• Repo gelirleri,
• Tüzel kişiliği haiz
emekli sandıkları, yardım sandıkları ile sigorta ve emeklilik şirketleri
tarafından ayrılmalar nedeniyle yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları,
• Bireysel emeklilik
sisteminden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları,
• Yukarıda sayılanlar
dışında Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine göre ihraç edilen her türlü sermaye
piyasası aracından elde edilen kar payı, faiz, kira vb. gelirler.
Yukarıda yazılı iratlar,
bunları sağlayan sermaye sahibinin ticari faaliyetine bağlı bulunduğu takdirde,
ticari kazancın tespitinde dikkate alınacaktır.
MENKUL SERMAYE İRATLARINDA BEYAN SINIRI NEDİR?
Gerçek kişilerce 2017
yılında elde edilen menkul sermaye iratlarının bir kısmı beyan edilecek gelir
toplamı 30.000 TL’yi aşması halinde, bir kısmı ise beyan edilecek gelir toplamı
vergi kesintisine ve istisnaya tabi olmayanlar için 1.600 TL’yi aşması halinde
yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Tutarı ne olursa olsun beyan edilmeyecek Menkul
Sermaye İratları nelerdir?
Aşağıda sayılan menkul
sermaye iratları tutarı ne olursa olsun beyan edilmez ve diğer gelirler
nedeniyle verilen beyannameye de dahil edilmez.
1. Gelir Vergisi
Kanununun geçici 67 nci maddesi kapsamında vergi kesintisine tabi tutulmuş
olan; (Ticari kazançla ilişkisi olmaması şartıyla)
• Mevduat faizleri,
• Özel Finans
Kurumlarınca (Katılım Bankaları) kar ve zarara katılma hesabı karşılığında
ödenen kar payları,
• Repo Kazançları.
2. Tüzel kişiliği haiz
emekli sandıkları, yardım sandıkları ile emeklilik ve sigorta şirketleri
tarafından ayrılmalar nedeniyle yapılan ödemelerin ve bireysel emeklilik
sisteminden ayrılanlara yapılan ödemelerin içerdiği irat tutarları.
3. Kurumlar vergisi
mükelleflerince 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap
dönemlerinde elde edilen kazançların dağıtımı halinde, gerçek kişilerce elde
edilen kar payları.
1.600 TL’lik tutarı aşması halinde beyan edilecek
Menkul Sermaye İratları nelerdir?
Türkiye’de vergi
kesintisine tabi olmayan ve istisna uygulanmayan aşağıda belirtilen menkul
sermaye iratları 1.600 TL’lik tutarı aşması halinde yıllık beyanname ile beyan
edileceklerdir.
1. Kıyı bankacılığından
(off-shore bankacılık) elde edilen faiz gelirleri,
2. Hisse senetleri ve
tahvillerin vadesi gelmemiş kuponlarının satışından elde edilen bedeller
(01/01/2006 tarihinden önce ihraç/iktisap edilenler),
3. İştirak hisselerinin
sahibi adına henüz tahakkuk etmemiş kar paylarının devir ve temliki
karşılığında alınan para ve ayınlar,
4. Her çeşit senetlerin
iskonto edilmesi karşılığında alınan iskonto bedelleri,
5. Yurt dışından elde
edilen diğer menkul sermaye iratları (faiz, repo, kar payı vb.),
6. Her türlü alacak
faizleri.
Burada bahsedilen 1.600
TL’lik tutar bir istisna olmayıp, gelirin beyan edilip edilmeyeceğinin
tespitinde dikkate alınacak bir haddir. Buna göre, menkul sermaye iradı olarak
elde edilen gelir 1.600 TL’yi aşıyorsa, elde edilen gelirin tamamı beyan
edilecektir. Bu had yukarıda belirtilen gelirlerin her biri için ayrı ayrı
uygulanmayacak olup, bu gelirler ile vergi kesintisine tabi olmayan ve istisna
uygulanmayan diğer menkul sermaye iratlarının toplam tutarı dikkate alınarak
hesaplanacaktır.
30.000 TL’lik tutarı aşması halinde beyan edilecek Menkul
Sermaye İratları hangileridir?
Elde edilen gelirin
30.000 TL’yi aşması halinde aşağıdaki gelirlerin tamamı yıllık beyanname ile
beyan edilecektir.
1. 01/01/2006 tarihinden
önce ihraç edilmiş olan her çeşit tahvil ve hazine bonosu faizleri ile Toplu Konut
İdaresi, Kamu Ortaklığı İdaresi ve Özelleştirme İdaresince çıkarılan menkul
kıymetlerden elde edilen gelirler,
2. Tam mükellef kurumlar
tarafından yurtdışında ihraç edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama
şirketleri tarafından yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından sağlanan
gelirler,
3. Tam mükellef
kurumlardan elde edilen kar payları. Menkul sermaye iratları toplamının 30.000
TL’yi aşıp aşmadığının tespitinde, indirim oranı ve istisna uygulanabilecek
menkul sermaye iratlarının, indirim oranı ve istisna uygulandıktan sonra kalan
kısımlarının dikkate alınması gerekmektedir.
01/01/2006 tarihinden
önce ihraç edilmiş olan devlet tahvili ve hazine bonolarından elde edilen
gelirlere ilişkin Gelir Vergisi Kanununun geçici 59 uncu maddesinde yer alan
istisna uygulaması 31/12/2007 tarihinde son bulduğundan, 01/01/2008 tarihinden
itibaren bu kıymetlerin faiz gelirleri ve elden çıkarılması dolayısıyla elde
edilen gelirler ile ilgili olarak istisna uygulaması söz konusu değildir.
HANGİ GELİRLER İNDİRİM ORANI UYGULANARAK BEYAN
EDİLECEKTİR?
Gelir Vergisi Kanununda
bazı menkul sermaye iratlarının enflasyondan arındırıldıktan sonra kalan
tutarlarının vergilendirilmesi öngörülmüştür. Enflasyondan arındırmaya ilişkin
indirim oranı 2017 yılı için % 129,43 olarak belirlenmiş olup oran 1’den büyük
olduğu için beyana dahil edilmeyecektir.
DEVLET TAHVİLİ, HAZİNE BONOSU VE EUROBONDLARDAN ELDE
EDİLEN GELİRLERİN VERGİLENDİRMESİ NASIL OLACAKTIR?
Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu (TL cinsinden) faiz
geliri
İhraç tarihi 01/01/2006
tarihinden önce ise indirim oranının birden büyük olması nedeniyle beyan
edilmeyecektir. İhraç tarihi 01/01/2006 tarihinden sonra ise Geçici 67 nci
madde kapsamında tevkifata tabi olduğundan beyan edilmeyecektir.
Devlet Tahvili ve Hazine Bonosu (Dövize, altına veya
başka bir değere endeksli) faiz geliri
İhraç tarihi 01/01/2006
tarihinden önce ise 30.000 TL’yi aşıyorsa beyan edilecektir.
İhraç tarihi 01/01/2006
tarihinden sonra ise Geçici 67 nci madde kapsamında tevkifata tabi olduğundan
beyan edilmeyecektir.
Eurobond faiz geliri
Vergi uygulaması
bakımından devlet tahvili ve hazine bonosu gibi değerlendirilmekle birlikte
eurobondlar geçici 67 nci madde kapsamında değildir. Dolayısıyla ihraç tarihine
bakılmaksızın 2017 yılında elde edilen ve 30.000 TL’yi aşan eurobond faiz
gelirleri beyan edilecektir.
ÖZEL SEKTÖR TAHVİLLERİ VE KİRA SERTİFİKALARINDAN ELDE
EDİLEN GELİRLERİN VERGİLENDİRİLMESİ NASILDIR?
Gelir Vergisi Kanununun
94 üncü maddesine göre, tam mükellef kurumlar tarafından yurtdışında ihraç
edilen tahviller ile tam mükellef varlık kiralama şirketleri tarafından
yurtdışında ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen faiz gelirleri % 0
ila % 10 arasında vadeye göre değişen oranlarda, 01/01/2006 tarihinden önce
ihracı gerçekleştirilen diğer özel sektör tahvillerinden elde edilen faiz
gelirleri ise % 10 oranında tevkifata tabi tutulmaktadır. 2017 yılında elde
edilen ve 30.000 TL’yi aşan tevkifata tabi tutulmuş söz konusu faiz gelirleri
beyan edilecektir. Kira sertifikaları dahil olmak üzere 01/01/2006 tarihinden
sonra yurtiçinde ihraç edilen tüm özel sektör tahvillerinden elde edilen faiz
gelirleri ise geçici 67 nci madde kapsamında vergilendirilmekte olup, bu
gelirler için beyanname verilmeyecektir.
KAR PAYLARININ VERGİLENDİRİLMESİ NASIL OLACAKTIR?
Gerçek kişilerce, tam
mükellef kurumlardan elde edilen ve Gelir Vergisi Kanunu kapsamında kar payı
sayılan gelirler aşağıdaki gibidir:
• Her türlü hisse
senetlerinin kar payları,
• İştirak hisselerinden
doğan kazançlar,
• Kurumların idare
meclisi başkan ve üyelerine verilen kar payları.
(Yönetim ve denetim
kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye memurlarına bu sıfatları dolayısıyla
ödenen veya sağlanan para, ayın ve menfaatler ücret sayılır.)
Tam mükellef kurumlardan
elde edilen ve yukarıda sayılan kar paylarının yarısı gelir vergisinden istisna
olup, kalan tutar vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır. Beyana tabi
başka gelirlerin bulunmaması halinde, vergiye tabi gelir 30.000 TL’yi aşıyor
ise beyan edilecektir.
Beyan edilen tutar
üzerinden hesaplanan gelir vergisinden, karın dağıtımı aşamasında yapılan % 15
oranındaki vergi kesintisinin tamamı (istisnaya isabet eden kısım dahil) mahsup
edilecek olup, mahsup sonrası kalan tutar genel hükümler çerçevesinde red ve
iade edilecektir. Kurumların 31/12/1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren
hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarını dağıtmaları halinde, gerçek
kişilerce elde edilen bu kar payları, tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname
ile beyan edilmeyecektir.
01/01/1999 – 31/12/2002
tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerine ilişkin olup, kurumlar
vergisinden istisna edilmiş kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun geçici 61
inci maddesi kapsamında vergi kesintine tabi tutulmuş olan yatırım indirimi
istisnasından yararlanan kazançların dağıtılması halinde, gerçek kişilerce elde
edilen kar paylarının net tutarına elde edilen kar payının 1/9’u eklendikten
sonra bulunan tutarın yarısı vergiye tabi gelir olarak dikkate alınacaktır.
Beyan edilen tutarın 1/5’lik kısmı hesaplanan gelir vergisinden mahsup
edilecektir. Menkul sermaye iratlarına ilişkin bildirim doldurulurken, sadece
adi komandit şirketlerin komanditer ortakları, limited şirket ortakları ve
anonim şirketlerin kurucu ortakları ile yönetim kurulu üyesi ortakları ödemiş
oldukları Bağ-Kur primlerini elde edilen menkul sermaye iradı tutarıyla sınırlı
olmak üzere indirebileceklerdir.
YURT DIŞINDA YAŞAYAN TÜRK VATANDAŞLARININ ELDE ETTİĞİ
MENKUL SERMAYE İRATLARININ BEYANI NASIL YAPILACAKTIR?
Çalışma veya oturma izni
alarak altı aydan fazla bir süre yurt dışında yaşayan Türk vatandaşları,
Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar bakımından dar mükellefiyet
esasında vergilendirilmektedir. Dar mükellefiyet esasında vergilendirilecek söz
konusu vatandaşlarımızın, Türkiye’de elde ettiği gelirin tamamının tevkif
suretiyle vergilendirilmiş menkul sermaye iratlarından ibaret olması halinde bu
gelir için beyanname verilmeyecektir.
Yurt dışında yaşayan
Türk vatandaşları dahil dar mükellefiyete tabi olanlar, Türkiye’de elde
ettikleri vergi kesintisine tabi tutulmamış menkul sermaye iratlarının
tamamını, elde etme tarihinden itibaren 15 gün içinde münferit beyanname ile
bildirecek ve vergisini de aynı süre içerisinde ödeyeceklerdir.
Gelir Vergisi Kanununun
3 üncü maddesine göre, resmi daire ve müesseselere veya merkezi Türkiye’de
bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül
ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk
vatandaşları tam mükellef sayılarak tam mükellefiyet esaslarına göre
vergilendirilirler.
KESİLEN VERGİLERİN MAHSUBU MÜMKÜN MÜDÜR?
Menkul sermaye iratları
üzerinden kesilen vergilerden beyannameye dahil edilen gelire isabet eden
kısım, beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilecektir. Kar
paylarının beyan edilmesi durumunda ise, beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan
gelir vergisinden, kar paylarının dağıtımı aşamasında kurum bünyesinde yapılan
vergi kesintisinin tamamı mahsup edilecektir.
YILLIK BEYANNAMEYE DAHİL EDİLEN KAZANÇ VE İRATLARDAN
HANGİ İNDİRİMLER YAPILACAKTIR?
Yıllık beyanname ile
bildirilecek gelirlere ilişkin indirimler Gelir Vergisi Kanununun 89 uncu
maddesi ile diğer kanunlarda belirtilmiştir. Gelir vergisi matrahının
tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden aşağıda
belirtilen indirimlerin yapılabilmesi için yıllık beyanname ile bildirilecek
bir gelirin bulunması ve yapılacak indirimlerin ilgili mevzuatta belirtilen
şartları taşıması gerekmektedir.
Menkul sermaye
iratlarından indirim konusu yapılabilecek hususlar şunlardır;
1- Şahıs sigorta
primleri,
2- Eğitim ve sağlık
harcamaları,
3- Bağış ve yardımlar,
4- Sponsorluk
harcamaları,
5- Başbakanlıkça veya
Bakanlar Kurulunca başlatılan yardım kampanyalarına makbuz karşılığı yapılan
ayni ve nakdi bağışlar,
6- Türkiye Kızılay
Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve
yardımlar,
7- Bireysel Katılım
Yatırımcısı İndirimi,
8- EXPO 2016 Antalya
Ajansına yapılan her türlü nakdi ve ayni bağış ve yardımlar ile sponsorluk
harcamaları,
9- Diğer kanunlara göre
indirilecek bağış ve yardımlar.
BEYANNAME NEREYE, NE ZAMAN VERİLECEKTİR?
1 Ocak - 31 Aralık 2017
döneminde elde edilen beyana tabi menkul sermaye iratları, yıllık gelir vergisi
beyannamesi ile 2018 yılının Mart ayının yirmibeşinci günü akşamına kadar
(01–25 Mart 2018) beyan edilmesi gerekmektedir. Ancak 2017 yılı gelirlerine
ilişkin yıllık beyanname verme süresinin son günü hafta sonuna rastladığından,
mükellefler beyannamelerini 26 Mart 2018 akşamına kadar verebilirler.
Beyanname mükellefin
ikametgahının bulunduğu yer vergi dairesine verilecektir. Ayrıca beyannamenin,
hazır beyan sistemi aracılığıyla internet ortamında verilmesi de mümkün
bulunmaktadır.
VERGİ NE ZAMAN, NEREYE ÖDENECEKTİR?
Beyanname üzerinden
ödenmesi gereken gelir vergisi, 2018 yılının Mart ve Temmuz aylarında iki eşit
taksitte ödenecektir. Ancak ödenmesi gereken gelir vergisinin birinci taksit
için ödeme süresinin son günü hafta sonuna rastladığından, birinci taksitin
ödemesi damga vergisi ile birlikte 2 Nisan 2018 tarihine kadar yapılmalıdır.
İkinci taksit için ise ödeme süresinin son günü 31 Temmuz 2018 tarihidir.
Ödenmesi gereken gelir
vergisi;
• Mükellefin bağlı
bulunduğu vergi dairesine,
• Bağlı olunan vergi
dairesindeki hesabın bildirilmesi şartıyla diğer vergi dairelerine,
• Elden anlaşmalı banka
şubelerine ya da internet bankacılığını kullanarak anlaşmalı banka şubelerine,
• www.gib.gov.tr
adresinden anlaşmalı bankaların banka kartları ve kredi kartları ile
ödenebilir.
HANGİ VERGİ TARİFESİ UYGULANACAKTIR?
Gelir Vergisi Kanunu’na
göre 2017 yılında elde edilen gelirlere aşağıda yer alan vergi tarifesi
uygulanarak gelir vergisi hesaplanır:
13.000 TL’ye kadar % 15
30.000 TL’nin 13.000
TL’si için 1.950 TL, fazlası % 20
70.000 TL’nin 30.000
TL’si için 5.350 TL, fazlası % 27
70.000 TL’den fazlasının
70.000 TL’si için 16.150 TL, fazlası % 35 oranında vergiye tabidir.
GELECEK YAZIDA HİSSE SENEDİ, TAHVİL, BONO GİBİ
KIYMETLERDEN ELDE EDİLEN GELİRLERİN VERGİLENDİRİLMESİ ELE ALINACAKTIR
