Terkin Edilecek Geçici Vergi Tutarlarının, Kurumlar Vergisi Beyannamesinden Mahsubu
Mehmet Öztürk
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
mozturkerti@hotmail.com
GİRİŞ
İçerisinde bulunduğumuz
Yıllık Kurumlar Vergisi Beyan döneminde ödenmeyen geçici vergilerin yıllık
kurumlar vergisinden mahsup edilip edilmeyeceği, muhasebe kayıtları ve dönem
sonu işlemlerini irdeleyeceğiz.
Geçici vergi; “Özü itibari ile kamu
gelirlerinin kamu hazinesine gecikmeli olarak girmesini engelleyecek şekilde
fiilen tahsil edilebilmeyi öngörür. Bu vergi uygulaması ile güdülen
amaçların mümkün olduğu ölçüde gerçekleştirilebilmesi bakımından,
verginin devlete intikali için gerekli sürenin kısa tutulmasının büyük önemi
bulunmaktadır.”(1) Bir yıllık kar ve zarar hesaplamasının
Yıllık Kurumlar Vergisi Beyannamesinde tek seferde yapılmasını beklemeden
kazancın peşinen 3’er aylık dönemler itibariyle beyan ve tahsil edilmesidir.
Peşinen ödenen vergiler Yıllık Kurumlar vergisi beyannamesi verilirken mahsup
edilir.
KURUMLAR VERGİSİ MÜKELLEFLERİ
5510 Sayılı Kurumlar
Vergisi Kanununun 1 nci maddesi birinci fıkrasında; aşağıda sayılı kurumların
kazançları kurumlar vergisine tabidir.
1.
Sermaye Şirketleri
2.
Kooperatifler
3.
İktisadi kamu kuruluşları
4.
Dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler
5.
İş ortaklıkları
KURUMLAR VERGİSİ VE GEÇİCİ VERGİ ORANI
5520 sayılı Kurumlar
Vergisi Kanununun 32 nci maddesi birinci fıkrasında; Kurumlar Vergisi Kurum
Kazancı üzerinden %20 oranında alınır, ikinci fıkrasında ise; kurumlar vergisi
mükelleflerince, (dar mükellefiyete tâbi kurumlarda ticarî ve ziraî kazançlarla
sınırlı olarak) câri vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek
dönemin kurumlar vergisi oranında geçici vergi ödeneceği belirtilmiştir.
GEÇİCİ VERGİNİN BEYANI VE MUHASEBELEŞTİRİLMESİ
4.1-Geçici Vergi Beyanı; 3,6,9 ve 12 aylık
mali tablolar dikkate alınarak beyan edilir. Dönem sonunu takip eden 2. Ayın
14. günü akşamına kadar beyan edilir. Kurumlar vergisi kanunu ödeme süresi
başlıklı madde 21’de, “Kurumlar vergisi, beyannamenin verildiği ay
sonuna kadar ödenir”2 denmiştir.
Geçici Vergi Beyan
Dönemleri;
1.Dönem :
Ocak-Şubat-Mart
2.Dönem
:Nisan-Mayıs-Haziran
3.Dönem : Temmuz-Ağustos-Eylül
4.Dönem :
Ekim-Kasım-Aralık
4.2 Geçici Verginin Muhasebeleştirilmesi,
193 Peşin ödenen vergi ve fonlar hesabı “Mevzuat gereğince peşin ödenen
ve bir yıl içinde indirim konusu yapılabilecek gelir, kurumlar ve diğer
vergiler ile fonların kayıt ve takip edildiği hesaptır.”3
Hesaplanan geçici vergi
tutarlarının uygulamada farklı muhasebe kayıtları yapılmakta olduğu görülmektedir.
4.2.1 Tahakkuk Esasına Göre; Hesaplanan geçici
vergi tutarı 193 Peşin Ödenen Vergiler ve Fonlar Hesabı’na borç, 360
Ödenecek vergi ve fonlar hesabına alacak kaydı yazmak suretiyle kayıt edilir.
4.2.2 Ödeme Esasına Göre; Hesaplanan geçici
vergi tutarı tahakkuk edilmiyor , vergi tutarı ödendikçe 193 Peşin Ödenen
Vergiler ve Fonlar Hesabı’na borç , 102 Bankalar hesabına alacak kaydı yazmak
suretiyle kayıt edilir.
Örnek : ABC A.Ş.
Hesaplanan geçici vergi tutarları dönem itibari ile verilmiştir.
1.
Dönem hesaplanan geçici vergi tutarı: 250.000,00.-TL
2.
Dönem hesaplanan geçici vergi tutarı: 300.000,00.-TL
3.
Dönem hesaplanan geçici vergi tutarı: 100.000,00.-TL
4.
Dönem hesaplanan geçici vergi tutarı: 200.000,00.-TL
1.dönem geçici vergi tahakkuk
kaydı,
-------------------------31.03.2017----------------------------------
193 Peşin Ödenen Vergi
ve Fonlar Hs.
250.000,00
360 Ödenecek Vergi ve
Fonlar Hs.
250.000,00
-------------------------------
/ ---------------------------------------
1.dönem geçici vergi ödeme kaydı
----------------------------17.05.2017------------------------------------
360 Ödenecek Vergi ve
Fonlar Hs.
250.000,00
102 Bankalar
Hs.
250.000,00
---------------------------------
/
-------------------------------------------
2. dönem geçici vergi tahakkuk kaydı
-------------------------30.06.2017-----------------------------------
193 Peşin Ödenen Vergi
ve Fonlar Hs.
300.000,00
360 Ödenecek Vergi ve
Fonlar Hs.
300.000,00
--------------------------------
/
----------------------------------------
2. dönem geçici vergi ödeme kaydı
-----------------------------17.08.2017--------------------------------
360 Ödenecek Vergi ve
Fonlar Hs.
300.000,00
102 Bankalar
Hs.
300.000,00
---------------------------------
/ --------------------------------------
3. dönem geçici vergi tahakkuk kaydı
-----------------------------30.09.2017-----------------------------
193 Peşin Ödenen Vergi
ve Fonlar Hs.
100.000,00
360 Ödenecek Vergi ve
Fonlar Hs.
100.000,00
--------------------------------
/
--------------------------------------
İşletme ekonomik
nedenlerden dolayı 3. dönem geçici vergi tutarı olan 100.000.-TL’yi
ödeyememiştir.
4. dönem geçici vergi tahakkuk kaydı
-------------------------------31.12.2017------------------------------
193 Peşin Ödenen Vergi
ve Fonlar Hs.
200.000,00
360 Ödenecek Vergi ve
Fonlar Hs.
200.000,00
------------------------------------
/
------------------------------------
İşletme ekonomik
nedenlerden dolayı 4. dönem geçici vergi tutarı olan 200.000.-TL’yi
ödeyememiştir.
Örnekte ilk iki dönem
tahakkuk eden geçici vergi tutarları ödenmiş olup sonraki dönemler ekonomik
nedenlerden dolayı ödeyememiştir. 3.dönem geçici vergi tutarı ödenmemesine
rağmen 4.dönem hesaplanan geçici vergiden mahsup edilmiştir.
|
102 BANKALAR
|
|
193 PEŞ.ÖD. VERGİ VE FON.
|
|
360 ÖDN. VERGİ VE FON.
|
|||
|
BORÇ
|
ALACAK
|
|
BORÇ
|
ALACAK
|
|
BORÇ
|
ALACAK
|
|
|
250.000
|
|
250.000
|
|
|
250.000
|
250.000
|
|
|
300.000
|
|
300.000
|
|
|
300.000
|
300.000
|
|
|
|
|
100.000
|
|
|
|
100.000
|
|
|
|
|
200.000
|
|
|
|
200.000
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
550.000
|
|
850.000
|
|
|
550.000
|
850.000
|
252 nolu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin, “2.2 Beyanname Üzerinden
Hesaplanan Vergiye Mahsup” başlıklı bölümünde yer alan “Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar
vergisinden ilgili hesap dönemine ilişkin geçici vergi dönemlerinde ödenen
geçici vergi mahsup edilir.
Mahsup işleminin yapılabilmesi için, tahakkuk
ettirilmiş geçici verginin ödenmiş olması gerekmektedir. Geçici
vergi dönemleri itibariyle tahakkuk ettirilmiş, ancak ödenmemiş bulunan geçici
verginin yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinden
mahsup edilmesi mümkün değildir.
Tahakkuk ettirilmiş ancak ödenmemiş olması dolayısıyla
yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup imkanı bulunmayan geçici
vergi tutarları terkin edilir. Terkin edilen geçici vergi tutarı için vade
tarihinden terkin edilmesi gereken tarih olan yıllık beyannamenin verilmesi
gereken kanuni sürenin başlangıç tarihine kadar gecikme zammı uygulanır.”4
Bu durumda ; Yıllık
Kurumlar vergisi beyannamesini hazırlanırken 2017 yılına ilişkin toplam
tahakkuk eden 850.000.-TL geçici vergi borcu olup bunun
550.000,00.-TL.’si ödenmiştir. Hesaplar kontrol edildiğinde 360 Ödenecek Vergi
ve Fonlar Hesabının 300.000,00.-TL alacak bakiyesi verdiği görülmektedir.
Ödenmeyen 300.000,00.-TL tahakkuk eden geçici vergi tutarı Yıllık Kurumlar
Vergisi Beyannamesinden mahsup etme imkanı bulunmamaktadır. Yasal süresi
içerisinde ödenen 550.000,00.-TL tutarındaki geçici vergi Yıllık Kurumlar
Vergisi Beyannamesinden mahsup edilecektir.
Dönem karı üzerinden
ayrılan vergi karşılığı ile bununla beraber ödenen geçici vergi tutarları için
muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir.
Kurumlar Vergisi karşılığının ayrılması
-------------------------------31.12.2017---------------------------------
691 Dönem Karı Vergi ve
Diğer Yas. Yük. Karş.
Hs. 850.000,00
370 Dönem Karı Vergi ve
Diğer Yas. Yük. Karş.
Hs.
850.000,00
------------------------------------
/ ----------------------------------------
Ödenen Geçici Vergilerin yıllık vergiden mahsubu
--------------------------------31.12.2017-----------------------------
371 Dönem Kârının Peşin
Ödenen Vergi ve Diğ.Yük Hs. 550.000,00
193 Peşin Ödenen Vergi
ve Fonlar Hs.
550.000,00
------------------------------------
/
--------------------------------------
Mahsup sonrasında 370
Dönem Karı Vergi ve Diğer Yas. Yük. Karş. Hs. 850.000,00.-TL Alacak Bakiyesi,
371 Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi ve Diğ.Yük Hs. 550.000,00-TL Borç
Bakiyesi vermektedir. Aynı zamanda ödenmeyen 3. Dönem ve 4. Dönem geçici vergi
tutarı olan 300.000,00.-TL’de 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hs. Alacak bakiyesi
vermektedir. Söz konusu 300.000,00.-TL yasal süresi içerisinde ödenmeyen Geçici
vergi tutarı Kurumlar vergisi beyannamesinde indirilemeyecektir.
Ödenmeyen Geçici Vergi Borcunun Muhasebesi
360 Ödenecek Vergi ve
Fonlar Hs. Alacak Bakiyesi veren tutar Kurumlar Vergisinin Beyan tarihine kadar
ödenmediği için aşağıdaki kayıt yapılarak kapatılacaktır.
--------------------------------01.04.2017-------------------------------
360 Ödenecek Vergi ve
Fonlar
Hs.
300.000,00
193 Peşin Ödenen Vergi
ve Fonlar Hs. 300.000,00
-----------------------------------
/
---------------------------------------
370 Dönem Karı Vergi ve
Diğer Yas. Yük. Karş. Hs. Alacak bakiyesi bulunan tutar, Kurumlar Vergisi
ödemesi olarak 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar Hs. aktarılarak vadesinde ödemesi
yapılır.
Şirketin, 2017 yılı
Kurumlar Vergisi beyannamesi aşağıdaki gibi olacaktır.
Kurumlar Vergisi
Matrahı
: 4.250.000,00 .-TL
Hesaplanan Kurumlar
Vergisi
: 850.000,00 .-TL
Ödenen Geçici Vergi
: 550.000,00.-TL
Mahsup Edilecek Geçici
Vergi
: 550.000,00 .-TL
Ödenmesi Gereken
Kurumlar Vergisi
: 300.000,00.-TL.
Ödenmeyen Kurum Geçici
vergi tutarının ödenmesi gereken Kurumlar Vergisi olarak tahakkuk kaydının
yapılması.
-------------------------------25.04.2018--------------------------------
370 Dönem Karı Vergi ve
Diğer Yas. Yük. Karş. Hs. 300.000,00
360 Ödenecek Vergi ve
Fonlar Hs.
300.000,00
-----------------------------------
/
----------------------------------------
SONUÇ
Geçici Vergi cari yıl
içerisinde 3’er aylık dönemler itibari ile kazançlar üzerinden tarh,tahakkuk ve
tahsil edilmesidir. Geçici Vergi uygulaması ülkemize has peşin vergi tahsil
yöntemi olmamakla birlikte dünyanın çeşitli ülkelerinde uygulanmaktadır.
“Yıl içerisinde tahakkuk ettirilen geçici vergilerin ödenmemesi
halinde kurumlar vergisi beyannamesinde hesaplanacak kurumlar vergisinden
mahsup edilemeyeceği ve ödenmeyen geçici vergilerin terkin edilerek, vade
tarihinden terkin edilmesi gereken tarih olan yıllık beyannamenin verilmesi
gereken kanuni sürenin başlangıç tarihine kadar gecikme zammı uygulanacağı
tabiidir.”5
Kurumlar Vergisi
Beyannamesi, hesap döneminin kapandığı ayı izleyen dördüncü ayın birinci
gününden yirmi beşinci günü akşamına kadar mükellefin bağlı olduğu vergi
dairesine verilir. Öte yandan ödeme, beyannamenin verildiği ayın son günü mesai
bitimine kadar ödenir.
Kaynaklar
1- Abdurrahman
Akdoğan, Yasal Düzenlemelerin İşleyişleri Açısından, Vergilerin
Değerlendirilmesi, Gazi Üniv. Yayınları No:165, İİBF Yayınları No:54, 1991,
s.224
2-5520 Sayılı
Kurumlar Vergisi Kanunu
3-Akdoğan, Nalan;
Sevilengül, Orhan (2007). Türkiye Muhasebe Standartları İle Uyumlu Tekdüzen
Muhasebe Sistemi Uygulaması, Yayın No:7,2007, s.245
4- 252 nolu Gelir
Vergisi Genel Tebliği
5-İzmir Vergi Dairesi Başkannlığı, 84098128-125[32-2012-1]-208 Sayılı Özelge
6-193 Sayılı Gelir
Vergisi Kanunu
