20 Soruda Malul ve Engellilerde Ötv Uygulaması
Özkan AYKAR
(Ufuk SAATCİ)
ufsaatci@hotmail.com
23/07/2015
1.Giriş
Bilindiği gibi, 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunun 1/1-b maddesi ile Kanuna ekli (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların ilk iktisabı bir defaya mahsus olmak üzere ÖTV’ye tabi tutulmuş olup, Kanuna ekli (II) sayılı listedeki araçlar Türk Gümrük Tarife Cetvelindeki G.T.İ.P. numaraları itibariyle belirlenmiştir.
ÖTV Kanununun 4/1-b maddesine göre verginin mükellefi, (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tâbi olanlar için; motorlu araç ticareti yapanlar, kullanmak üzere ithal edenler veya müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenlerdir. Kanunun 2/1-d maddesinde motorlu araç ticareti yapanlar; (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tâbi olanları imal, inşa veya ithal edenler, fabrika, ana bayi, bölge bayii, bayi, yetkili satıcı ve acenteler ile Maliye Bakanlığınca bu nitelikte oldukları tespit edilenler olarak tanımlanmıştır.
Bu hükümlere göre, ÖTV mükellefi olan motorlu araç ticareti yapanlar tarafından ilk iktisap kapsamında teslim edilen araçlar için Türk Gümrük Tarife Cetveline göre tespit edilen G.T.İ.P numarası itibariyle ÖTV beyan edilip ödenmesi gerekmektedir.
Öte yandan 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7/2. maddesinde, Kanuna ekli (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tabi mallardan; 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, sakatlık dereceleri % 90 veya daha fazla olan malul ve engelliler ile bizzat kullanmak amacıyla sakatlığına uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engelliler tarafından, beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiştir.
Bu yazımızda, malul ve engellileri bilgilendirilmesi amacıyla sıkça karşılaşılan sorulara ilişkin açıklamalara yer verilecektir.
2. İstisnadan Yararlanmak İçin Sakatlık Derecesi Ne Olmalıdır?
Engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olan malul veya engelliler tarafından taşıtın ilk iktisabı ÖTV’den müstesnadır. Bu istisnadan yararlanmak için, taşıtın özel tertibatlı olması aranmadığı gibi bu durumda olan malul ve engellinin taşıtı bizzat kullanması şartı aranmaz.
Ancak Engellilik Derecesi % 90’ın Altında Olanların taşıt alımlarında istisnadan yararlanmak için taşıtın, özel tertibatlı olması ve malul veya engelli tarafından bizzat kullanılabilecek durumda olması şarttır.
2.1. İstisnadan Yararlanma Süresi Kaç yıldır?
Engellilik derecesi % 90 veya daha fazla olan malul veya engelliler ile engellilik derecesi %90 altında olanlar tarafından beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere aracın ilk iktisabı ÖTV’den müstesnadır.
2.2. Hangi Durumlarda İstisnadan Yararlanmak İçin Araçta Tadilat Gerekir?
Engellilik Derecesi % 90’ın Altında Olanların taşıt alımlarında istisnadan yararlanmak için taşıtın, özel tertibatlı olması ve malul veya engelli tarafından bizzat kullanılabilecek durumda olması şarttır.
2.3. Hareket Ettirici Tertibatın Kapsamı Nedir?
Kanunun 7 nci maddesinin 2 numaralı bendinin (b) alt bendi uygulamasında, hareket ettirici aksam olarak debriyaj, fren ve gaz pedalları ile vites kolunda sabitlenmiş bir şekilde özel tertibat yapılması gerekmekte olup, yapılan özel tertibatın kişinin sakatlığıyla uyumlu olması da yasal bir zorunluluktur.
2.4. Hangi Aksamlar Hareket Ettirici Kapsam Olarak Kabul Edilmez?
Direksiyona topuz takılması, engelin bulunduğu taraftaki silecek kolu, sinyal, cam silecek kumandası, dörtlü flaşör, ön-arka cam su fıskiyesi, korna ve kontak gibi düzeneklerin diğer tarafa alınması veya direksiyon simidine monte edilmesi ve benzeri tadilatlar taşıtı hareket ettirici aksamda özel tertibat kapsamında değerlendirilmez.
2.5. Hareket Ettirici Tertibat Nasıl Olması Gerekmektedir?
Hareket ettirici aksamda sabitlenmiş bir şekilde özel tertibat yapılması gerekmekte olup, yapılan özel tertibatın kişinin engelliliğiyle uyumlu olması da zorunludur.
2.6. Sol El ve/veya Sol Kolda Engeliliği Bulunanların Vites Kolunda Yaptırdığı Tadilat Hareket Ettirici Aksam Olarak Kabul Edilir mi?
Bu tür engelliliği bulunanların, taşıtta hareket ettirici aksam sayılan manuel vites kolunu engelliliğe uygun olarak direksiyona monte ettirmesi ve benzeri şekilde tadilat yaptırması veya taşıtın fabrika çıkışında vitesin direksiyonun sağ tarafına sabitlenmiş olması gibi haller hareket ettirici aksamda özel tertibat olarak kabul edilir.
2.7. Otomatik Vitesli Araçlar İstisna Uygulamasından Faydalanabilir mi?
Taşıtın otomatik vitesli olması, engelliliğe uygun hareket ettirici özel tertibat yaptırılması şartının aranmasına engel değildir. Dolayısıyla otomatik vitesli taşıtların hareket ettirici aksamında da kişinin engelliliğine uygun olarak sabitlenmiş özel tertibat yaptırıldığı taktirde istisnadan faydalanmak mümkündür.
Öte yandan, manuel vitesli bir taşıtı vites kolunda ve/veya debriyaj pedalında sabitlenmiş özel tertibat yaptırmadan kullanamayacak durumda olan engelliler bakımından da otomatik vitesli taşıtlar, özel tertibatlı taşıt olarak kabul edilir.
2.8. Şartların Gerçekleşmesi Halinde Hangi Araçlar İçin İstisnadan Yararlanılabilir?
87.03 tarife pozisyonunda yer alan, 1600 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip. taşıtların, (Binek Otomobil, Panelvan, Pick-Up, Arazi taşıtı, ATV, Jeep, Şteyşın Vagon, vb.)
87.04 tarife pozisyonunda yer alan, eşya taşımaya mahsus, 2800 cm³ veya altında motor silindir hacmine sahip taşıtların, (Panelvan, Kamyonet, Pick-Up, vb.)
87.11 tarife pozisyonunda yer alan, motor silindir hacmine bakılmaksızın, motosikletlerin iktisabında istisnadan yararlanmak mümkündür.
2.9. İstisnadan Yararlanan Araçların 5 Yıl Geçmeden Satılması Halinde ÖTV Ödenir mi?
Kanunun 15 inci maddesinin 2 nci fıkrasının (a) bendine göre ilk iktisabında ÖTV istisnası uygulanan araçların istisnadan yararlananlar dışındaki üçüncü şahıslar tarafından (bağış, hibe veya satış şeklinde) iktisabında, adına kayıt ve tescil işlemi yapılan alıcı tarafından, araçların istisnadan yararlandığı ilk iktisabındaki matrah esas alınmak suretiyle, söz konusu aracı iktisap edenin kayıt ve tescil ettireceği tarihteki oran üzerinden ÖTV beyan edilmesi gerekmektedir.
İstisnadan yararlanılarak ilk iktisabı yapılan aracın ilk iktisap tarihinden itibaren 5 yıl geçmeden satılması sırasında Kanunun 15 inci maddesinin 2 nci fıkrasının (a) bendi uyarınca ÖTV ödenmiş olması, bu süre içinde ilk iktisabı yapılacak diğer bir araç için istisnadan yararlanmayı sağlamamaktadır.
2.10. Özürlülerin ÖTV İstisnası Uygulanarak Satın Aldıkları Araçları 5 Yıl Geçtikten Sonra Satması Halinde Yeniden İstisna Uygulanır mı?
İstisnadan yararlanılarak iktisap edilen aracın ilk iktisabından itibaren 5 yıl geçtikten sonra, istisnadan yararlanan kişinin, Kanunun 7 nci maddesinin 2 numaralı bendi kapsamında iktisap edeceği bir başka araç için de ÖTV istisnası uygulanması mümkün olup, bu şekilde istisnadan yararlanılabilmesi için eldeki aracın satılmasına gerek bulunmamaktadır.
2.11. İstisnadan Yararlanan Kişinin Aracının Hurdaya Ayrılması Durumunda Tekrar İstisnadan Yararlanması Mümkün müdür?
Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendinin (d) alt bendiyle, söz konusu bendin (a), (b) ve (c) alt bentleri kapsamındaki taşıtların aynı alt bentlerde belirtilen malul ve engelliler tarafından ilk iktisabından sonra beş yıl geçmeden deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hâle gelmesi nedeniyle hurdaya çıkarılmasında, bu alt bentler kapsamındaki taşıtları hurdaya çıkaran malul ve engelliler tarafından yeni bir taşıtın ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiştir.
Bu şekilde istisnadan yararlanmak isteyen malul ve engellinin, istisnadan yararlanarak ilk iktisabını yaptığı taşıtın deprem, heyelan, sel, yangın veya kaza sonucu kullanılamaz hale geldiğini tevsik eden ekspertiz raporu ile “hurdaya çıkarılmıştır” damgası vurularak kayıt konulan tescil belgesinin aslı veya noter onaylı örneğini ibraz etmesi şartıyla, durumuna göre Tebliğin (II/C/1.2 ve 1.3) bölümünde yapılan açıklamalara göre işlem yapılır ve aranan şartları haiz olması kaydıyla ilk iktisabını yapacağı yeni taşıt için de ÖTV istisnası uygulanır.
2.12. İstisnadan Yararlanarak Araç Satın Alan Kişinin Ölmesi Halinde Araç ve Diğer Malların İntikali Durumunda ÖTV Uygulanır mı?
ÖTV Kanunun 15/2-a maddesi ile Kanunun 7/2. Maddesindeki istisnadan yararlanılarak satın alınan araçların 5 yıl içinde veraset yoluyla intikallerinde ÖTV uygulanmayacağı, veraset yoluyla intikalleri dışında ise alıcıdan, ilk iktisaptaki matrah üzerinden devir tarihindeki orana göre ÖTV alınacağı hükme bağlanmıştır. Bu hükme göre istisnadan yararlanan kişinin ölmesi üzerine, aracın veraset yoluyla mirasçılara intikalinde ÖTV uygulanmayacaktır.
Muristen mirasçılara araç dışında da mal intikal etmiş olması ve mirasçıların araçtaki miras hisselerini bir veya birden fazla mirasçı lehine feragat etmesi halinde de aracı adına kayıt ve tescil ettirerek mirasçıya devrinde ÖTV hesaplanmayacaktır. Bu durumda istisnadan yararlanılan aracın bu şeklide varis veya varislere intikali ve murisin istisnadan yararlandığı tarihten itibaren 5 yıllık sürenin bitimine kadar varis veya varisler adına kayıt ve tescilli kaldıktan sonra satışında da ÖTV uygulanmayacaktır.
2.13. İstisnadan Yararlanarak Araç Satın Alan Kişinin Ölmesi Halinde Sadece Araç İntikal Durumunda ÖTV Uygulanır mı?
Muristen mirasçılara sadece istisnadan yararlanılarak satın alınmış olan aracın intikal etmiş olması, bundan başka mirasçılara başka bir mal bulunmaması durumunda aracın miras hisselerinin tek bir mirasçıya devredilmesi durumunda devralan mirasçı bakımından veraset yoluyla intikal değil bağış ve satım olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde satım veya bağış olarak gerçekleşen devir işleminde Kanunun 15/2-a maddesi kapsamında ÖTV uygulanması gerekecektir.
2.14. Malul ve Engellilerin Yurt dışından Araç İthalinde ÖTV İstisnası Uygulanmakta mıdır?
ÖTV Kanunu’nun 7/6. Maddesi ile Gümrük Kanunu’nun 167. Maddesi kapsamında gümrük vergisinden muaf ve müstesna olan malların ithali ÖTV’den de istisna edilmiştir. Buna göre şartları tutan malul ve engellilerin araç ithal etmesi durumunda gümrük vergisi ve ÖTV ödememektedir.
2.15. Alınan Sağlık Kurulu Raporunun Ölçütü Nedir?
Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik (veya raporun alındığı tarihte yürürlükte olan engelli sağlık kurulu raporu verilmesine yönelik ilgili diğer yönetmelik/mevzuat) çerçevesinde yetkili sağlık kurumlarından alınan engelli sağlık kurulu raporunun ibrazı gerekmektedir.
2.16. 16/7/2006 Tarihinden Önce Alınan Sağlık Kurulu Raporlarının Geçerliliği Var mıdır?
ÖTV Kanununun 7 nci maddesinin 2 numaralı bendindeki istisnadan yararlanmak için, 29/6/2006 tarihli ve 2006/10660 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının Resmi Gazetede yayımlandığı 16/7/2006 tarihinden önce alınmış olan raporların, söz konusu Kararname eki "Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik" hükümlerine uygun olarak yenileneceğine dair ÖTV mevzuatında herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Dolayısıyla bu tarihten önce usulüne uygun olarak düzenlenmiş olan sağlık kurulu raporları da ÖTV istisnası uygulamasında geçerli bulunmaktadır.
2.17. Malul veya Engellinin Birden Fazla Engelli Sağlık Kurulu Raporunun Bulunması Durumunda Hangisi Dikkate Alınır?
Malul veya engellinin, birden fazla engelli sağlık kurulu raporunun bulunması halinde, en son tarihli rapor bu uygulamada dikkate alınır.
Ancak, Malul veya engelli tarafından geçerli raporun ibraz edilmediğinin tespiti ve ibraz edilmeyen en son tarihli raporun da ilgili istisna uygulamasında aranılan mahiyette olmaması durumunda, ziyaa uğratılan vergi, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte malul veya engelliden aranır.
2.18. Sağlık Kurulu Raporunun Süreli yada Süresiz Olmasının Araç İktisabına Etkisi Nedir?
Engelli sağlık kurulu raporunda, raporun süresiz olduğunun belirtilmesi halinde herhangi bir tarihle sınırlı olmaksızın; belirli süre içinde geçerli olduğunun belirtilmesi halinde, raporun süresinin bitimine altı aydan az bir süre kalmaması kaydıyla, bu süre içinde, ilk iktisabı yapılacak taşıtlar bakımından söz konusu raporlara dayanılarak istisnadan yararlanılabilir. Süreli raporlara dayanılarak istisnadan yararlanılması halinde, raporun süre bitiminde ÖTV istisnasının devamı için yeni rapor ibrazı aranmaz.
2.19. Türkiye’de İkamet Eden ve İkamet Tezkeresine Sahip Yabancı Ülke Vatandaşları ile Yurt Dışında İkamet Eden Türk Uyruklu Mavi Kart Sahipleri İstisnadan Yararlanabilirler mi?
İstisnadan Türkiye’de ikamet eden ve ikamet tezkeresine sahip yabancı ülke vatandaşları ile yurt dışında ikamet eden Türk uyruklu mavi kart sahiplerinin de aranan şartları haiz olmaları ve gerekli belgeleri ibraz etmeleri şartıyla istisnadan yararlanmaları mümkündür.
Ancak yurt dışından alınan ehliyet ve/veya rapora dayanılarak bu istisna uygulaması kapsamında işlem tesis edilemez.
2.20. Malul veya Engellinin Araç İktisap Ettikten Sonra Kanunda Aranan Şartları İhlal Etmesinin Cezai Müeyyidesi Var mıdır?
Taşıtın, zorunlu sebepler dışında, engelli tarafından bizzat kullanılmadığının veya engellinin taşıtı bizzat kullanamayacak durumda olması halinde taşıtın bariz bir şekilde engellinin istifadesine sunulmadığının tespiti halinde, istisna şartlarının ihlal edildiği kabul edilir ve ilk iktisapta ödenmeyen ÖTV, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte malul veya engelliden aranır.
Ayrıca, taşıtın ilk iktisabında yaptırılan hareket ettirici aksamın, sonradan söküldüğünün tespit edilmesi halinde de aynı yönde işlem tesis edilir. Söz konusu durumlara ilişkin tespitlerin, ilk iktisap tarihinden itibaren beş yıl geçtikten sonra yapılması halinde, ilk iktisapta ödenmeyen ÖTV ile ilgili olarak herhangi bir işlem tesis edilmeyeceği açıktır.
3. Sonuç
4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununun 7/2. maddesinde, Kanuna ekli (II) sayılı listede yer alan kayıt ve tescile tabi mallardan; 87.03 (motor silindir hacmi 1.600 cm³’ü aşanlar hariç), 87.04 (motor silindir hacmi 2.800 cm³'ü aşanlar hariç) ve 87.11 G.T.İ.P. numaralarında yer alanların, sakatlık dereceleri % 90 veya daha fazla olan malul ve engelliler ile bizzat kullanmak amacıyla sakatlığına uygun hareket ettirici özel tertibat yaptıran malul ve engelliler tarafından, beş yılda bir defaya mahsus olmak üzere ilk iktisabı ÖTV’den istisna edilmiştir.
Malul veya Engelliler açısından; istisnadan yararlanmak için sakatlık derecesinin ne olduğu, istisnadan yararlanma süresinin ne kadar olduğu, istisnadan yararlanmak için tadilat kapsamının ve hangi araçların istisnadan yararlanılabileceği hususları özellik arz etmektedir. Bunun yanında Söz konusu istisna kapsamında sıkça karşılaşılan soruların cevaplarına da yer verilmiştir.
Kaynakça:
- 4760 Özel Tüketim Vergisi Kanunu
- 18/4/2015 Tarihli Özel Tüketim Vergisi (II) Uygulama Genel Tebliği
- 30/4/2010 Tarihli Özel Tüketim Vergisi Sirküleri/12
Kaynak ► www.alosgk.com
