Sigortalılar Hangi Süreleri Borçlanabilir?
Erdem Azman
Sosyal Güvenlik Denetmen Yrd.
Eski Gelir Uzmanı
Bilim Uzmanı
erdem.azman@yahoo.com
I.
Giriş
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSS Kanunu)
ve Sosyal Sigorta işlemleri Yönetmeliği’nde (SSİY) sigortalıların
borçlanabileceği sürelerin neler olduğu belirtilmiştir. Ancak bu sürelerin
neler olduğu ve borçlanmada prime esas tutarlar konusunda tereddütler
oluşmaktadır. Makalemizin konusu SSGSS Kanunu’nun ve SSİY’nin ilgili maddeleri
ışığında borçlanılabilecek olan bu sürelere ilişkin açıklayıcı bilgiler
verebilmektir.
II. Sigortalıların
Borçlanabileceği Süreler
Sigortalıların
borçlanabileceği süreler SSGSS Kanunu’nun 41 inci maddesinde aşağıdaki şekilde
sayılmıştır:
1) Kanunları
gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4 üncü maddenin
birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, üç
defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek
kaydıyla borçlanılacak sürelerde uzun vadeli sigorta kolları açısından
sigortalı sayılmaması ve çocuğunun yaşaması şartlarıyla talepte bulunulan
süreleri,
2) Er veya erbaş
olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri,
3) 4 üncü
maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların, personel mevzuatına
göre aylıksız izin süreleri,
4) Sigortalı
olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt
dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,
5) Sigortalı
olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,
6) Sigortalı iken
herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı
beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,
7) Grev ve
lokavtta geçen süreleri,
8) Hekimlerin
fahrî asistanlıkta geçen süreleri,
9) Seçim
kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile
seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri
süreleri,
10) 25/02/2011
tarihinden sonraki sürelere ilişkin olmak üzere, 4857 sayılı Kanuna göre kısmi
süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları
aylara ait eksik süreleri,
11) Sigortalı
olmaksızın, 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek
Talebe Hakkında Kanuna göre yurt dışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla
tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini
tamamlamış olanların, yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirmiş oldukları
öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmı,
III. Sürelere İlişkin Önemli
Hususlar
SSGSS Kanunu’nun
41 inci maddesi ve SSİY’nin 66 ncı maddesi birlikte değerlendirildiğinde; Sigortalıların, kendilerinin veya hak sahiplerinin
yazılı talepte bulunmaları gerekmekte olup anılan talep tarihinde SSGSS
Kanunu’nun 82 nci maddesine göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt
(asgari ücretin otuzda biri) ve üst sınırları (01/01/2017 tarihinden önce
asgari ücretin 6.5 katı, 01/01/2017 tarihinden sonra asgari ücretin 7,5 katı)
arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın %32'si dir.
Ancak yukarıda (10) numaralı maddede sayılan kısmi süreli iş sözleşmesi ile
çalışan sigortalıların borçlanılacak sürelerine ilişkin genel sağlık sigortası
primlerinin ödenmiş olması halinde, genel sağlık sigortası primi ödenmiş bu
sürelere ilişkin borçlanma tutarının % 20’si üzerinden hesaplanacak
primlerini borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şarttır.
Tebliğ edilen borcunu süresi içinde ödemeyenler ile kısmi ödeme yapanların
kalan sürelerinin borçlandırılması için yeni başvuru şartı aranır.
Ancak SSİY’nin 66
ncı maddesinde bir istisna bulunmaktadır: “Fakülte veya yüksek okullarda kendi
hesabına okuduktan sonra subay veya astsubaylığa nasbedilen veya yedek subaylık
hizmetini takiben subaylığa geçirilenler ile fakülte ve yüksekokullarda kendi
hesabına okuduktan sonra, komiser yardımcısı veya polis memuru olarak
atananların başarılı öğrenim süreleri; borçlanmanın yapıldığı tarihte ilgisine
göre en az aylık alan teğmenin, astsubay çavuşun veya polis memuru ya da
komiser yardımcısının prime esas kazancı üzerinden, bu sürelere ait primler
kendilerince ödenerek, borçlandırılmak suretiyle hizmetten sayılır. Bu şekilde
hesap edilecek borç, tebliğ tarihinden itibaren iki yıl içinde taksitler
hâlinde ödenir.”
Fakülte
veya yüksek okullarda kendi hesabına okumakta iken Milli Savunma
Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı veya Sahil
Güvenlik Komutanlığı hesabına okumaya devam eden öğrencilerin, daha önce
kendi hesabına okudukları normal okul süreleri hakkında da yukarıdaki hükümler
uygulanmaktadır.
(2), (4), (5),
(8) ve (11) numaralı maddelerde sayılan süreler, sigortalılık başlangıcından
önceki dönemlere ait olsa bile sigortalıların borçlanabileceği sürelerdendir.
Sigortalıların bu süreleri borçlanması ve bu sürelerin sigorta başlangıç
tarihinden önceki dönemlere ait olması durumunda; sigortalılığın başlangıç
tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülür. Prim ödeme gün
sayısı ve prime esas kazançlar ise borçlanma yapılan ilgili aylara mal edilir.
Sigortalılık başlangıç tarihinden önceki dönemlere ilişkin (1), (3), (6), (7),
(9) ve (10) numaralı maddelerde sayılan süreler için borçlanma yapılması mümkün
değildir. Bu süreler sadece sigortalılık başlangıcından sonraki dönemlere denk
geliyorsa borçlanılabilir. SSGSS Kanunu’nun 41 inci maddesine göre
borçlanılabilecek sürelerden herhangi birine ilişkin kısmî ödeme söz konusu ise
hizmet süresi borçlanılan sürenin sonundan başına doğru hesaplanır.
SSGSS Kanunu’nun
41 inci maddesinin son fıkrasında da: “Bu Kanunun yürürlük tarihinden sonraki
sürelere ait borçlanmalarda; borçlanılan prime esas gün sayısı borçlanılan
ilgili aylara mal edilir. Seçilen prime esas kazanç, borcun ödendiği tarihteki
prime esas asgarî kazanca oranlanarak, söz konusu oran ilgili ayın prime esas
asgarî kazancı ile çarpılır. Bulunan tutar, ilgili ayın prime esas kazancı
kabul edilir. Ancak hesaplanan prime esas kazanç hiçbir suretle o ayın prime
esas azamî kazancını geçemez.” Demektedir.
IV. Sonuç
Sigortalıların
borçlanabileceği süreler zaman zaman gündeme gelen konulardandır. Özellikle
sigortalılık başlangıcından önce, hangi sürelerin borçlanılabileceği sorusunun
cevabı çok merak edilir. Makalemizde SSGSS Kanunu ve ilgili yönetmelik
çerçevesinde anılan sürelerin neler olduğu, hangilerinin sigortalılık
başlangıcından öncesine ait olması durumunda borçlanılabileceği hangilerinin
borçlanılamayacağı, borçlanılabilecek prime esas kazanç tutarları olarak hangi
tutarların esas alınacağı vb. konular hakkında bilgi vermeye çalıştık. Umarım
okuyucuya faydamız olabilmiştir.
Hatırlatma ve
Güncelleme: Önceki yazımızda bahsettiğimiz Muhtasar ve Prim Hizmet
Beyannamesi’nin Türkiye Genelinde yürürlük tarihi 01/07/2018 tarihine
ertelenmiştir. (İstisnası; 01/06/2017 tarihinden itibaren Kırşehir’de,
01/01/2018 tarihinden itibaren de Amasya, Bartın ve Çankırı illerinde
uygulanmaya başlanmıştır.)
