Kıdem ve İhbar Tazminatlarının Gelir Tablosu ve Bilançoyu Bozucu Etkisi Nasıl Önlenebilir?
Mehmet Küçükşahin
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
mkucuksahin@aldora.com.tr
Çalışanı olan tüm
şirketlerin er ya da geç işverenin, çalışanlarının iş akdini fesh etmeleri,
çalışanın emekli olması, çalışanın hak etmesi (3600 gün ve 15 yıllık süre gibi)
veya haklı sebeplerle çalışanın işten ayrılması gibi durumlar neticesinde
işveren kıdem/ihbar tazminatı ödemek durumunda kalır. Buraya kadar her şey
normal.
İşveren, çalışanları
kıdem ve ihbar tazminatını hak ettiği anda, iş akdi sona ermese dahi
kıdem/ihbar tazminatı karşılığı ayırabilir. Ancak maliye, amacı daha fazla
vergi almak (vergide kesintiye sebebiyet vermemek) için, ayrılan bu karşılığı,
henüz fiilen ödenmediği gerekçesiyle “gider” olarak kabul etmez.
Kıdem ve ihbar
tazminatının gider kaydı konusunda Gelir Vergisi Kanununun 40'ıncı maddesinde
özel bir hüküm olmamakla birlikte maddenin birinci fıkrasının (3) numaralı
bendi çerçevesinde kurum kazancının tespitinde gider olarak indirilebilmesi
için İş Kanununa göre işçinin kıdem tazminatına hak kazanması ve hak edilen
kıdem tazminatının da işçiye ödenmiş olması gerekir. Tahakkuk etmiş olsa da
ödenmemiş kıdem tazminatının gider yazılması mümkün değildir.
Yani maliye,
ödemediğiniz bir tazminatı gider olarak düşmenize izin vermez. Bu sebeple çoğu
şirket kıdem ve ihbar tazminatları için karşılık ayırmaz, ödendiğinde gidere
yazar.( SPK’ya tabi firmalar, kıdem ve ihbar karşılıklarını ödenmese dahi,
ilgili dönemde dönem giderlerine yazarlar. Maliye için ayrıca ikinci bir gelir
tablosu ve bilanço hazırlarlar. SPK’ya tabi firmalarda bu işlem zorunlu olup,
maliye uygulamasındaki gibi isteğe bağlı değildir.)
Ödenmemiş bir tazminatın
gidere yazılmamasında ne var, ödendiğinde yazılıyor işte denilebilir; ancak
asıl mesele ödendiğinde ortaya çıkmaktadır. Şöyle ki;
Örneğin şirketinize ait
bir 10 yıllık bir şubenizi 2017 yılı Temmuz ayında kapattınız ve orada bulunan
bir çalışanınızı da sözleşmesini fesih edip kıdem ve ihbar tazminatını ödemek
suretiyle gönderdiniz. Bu çalışan için 10,000 TL ihbar ve 45,000 TL de
kıdem olmak üzere toplam 55,000 TL tazminat ödemesi yapılmış olsun. Bu ödemenin
tamamı, ödemesi 2017 Yılı Temmuz ayında yapıldığı için, bu dönemin bir gideri
olarak görünecektir.
Oysa bu çalışanın
gideri, ihbar tazminatında (6 aydan az olanlar için 2 hafta, 6 ay-1,5 yıllık
olanlar için 4 hafta, 1,5 yıl-3 yıl olanlar için 6 hafta ve 3 yıldan fazla
olanlar için 8 hafta) daha önceden karşılık ayrılmış olsaydı, 10 yıllık bir
çalışan olduğu için ihbar tazminat karşılığı cari dönemde hiç olmayacak idi
(Tavan ve asgari ücret güncellemeleriyle oluşan ufak küsuratlar dışında)
Benzer şekilde kıdem
tazminatının 9 yıllık kısmı (yaklaşık 43,000 TL) geçmiş yıllarda gidere yazılıp
karşılık ayrılmış olacak, cari dönem kıdem tazminatı (yaklaşık 2,000 TL) dönem
giderine yansıyacak idi.
Özetle maliye, kıdem ve
ihbar karşılıklarını gider kabul etmiş olsaydı cari dönemde ihbar tazminatı
gideri oluşmayacak, kıdem tazminat gideri de 2,000 TL civarında olacaktı.
|
2017 yılı 7 aylık kıdem tazminatı karşılığı
|
2.000,00
|
|
2016 ve öncesi kıdem tazminatı karşılığı
|
43.000,00
|
|
Toplam kıdem tazminatı karşılığı
|
45.000,00
|
|
|
|
|
2017 yılı ihbar tazminatı karşılığı
|
0,00
|
|
2016 ve öncesi ihbar tazminatı karşılığı
|
10.000,00
|
|
Toplam ihbar tazimanatı karşılığı
|
10.000,00
|
|
|
|
|
Ödenen Toplam Tazminat
|
55.000,00
|
Mevcut durumda ödendiği
Temmuz 2017 tarihinde yapılacak gider kaydı;
|
|
/
|
|
|
|
|
730/760/770
|
|
|
|
|
|
……..01 Kıdem Tazminatı
|
|
45.000,00
|
|
|
|
……..02 İhbar Tazminatı
|
|
|
10.000,00
|
|
|
|
|
335 personele Borçlar
|
|
55.000,00
|
|
|
/
|
|
|
|
|
Not. Vergiler ihmal edilmiştir. (7’li Hesaplar Yerine 6’lı karşılık
giderleri de kullanılabilir)
|
|
|
||
Maliye tarafından
tazminatlar gider kabul edilmiş olsaydı;
|
2016 yılı ve öncesinde gidere yazılan tutarlar
|
|
|
|
|
|
|
/
|
|
|
|
|
730/760/770
|
|
|
|
|
|
……..01 Kıdem Tazminatı
|
|
|
43.000,00
|
|
|
……..02 İhbar Tazminatı
|
|
|
10.000,00
|
|
|
|
|
372/472 Kıdem Taz.Karşılığı
|
|
43.000,00
|
|
|
|
373/473 İhbar Taz.Karş.
|
|
10.000,00
|
|
|
|
|
|
|
|
2017 yılında gidere yazılan karşılık
|
|
|
|
|
|
|
/
|
|
|
|
|
730/760/770
|
|
|
|
|
|
……..01 Kıdem Tazminatı
|
|
|
2.000,00
|
|
|
……..02 İhbar Tazminatı
|
|
|
0,00
|
|
|
|
|
372/472 Kıdem Taz.Karşılığı
|
|
2.000,00
|
|
|
|
373/473 İhbar Taz.Karş.
|
|
0,00
|
|
|
/
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Temmuz 2017'de kıdem ve ihbar ödemesi
|
|
|
|
|
|
|
/
|
|
|
|
|
372/472 Kıdem Taz.Karşılığı
|
|
|
45.000,00
|
|
|
373/473 İhbar Taz.Karş.
|
|
|
10.000,00
|
|
|
|
|
335 personele Borçlar
|
|
55.000,00
|
|
Tazminatın ödenmesi
|
|
|
|
|
|
|
/
|
|
|
|
|
335 personele Borçlar
|
|
|
55.000,00
|
|
|
|
|
102 Bankalar
|
|
55.000,00
|
|
|
/
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Görüldüğü üzere 2016 ve
öncesine ait tutarlar karşılıklardan ödenirken, cari döneme ait olan tutar
ödendiği yıla gider olarak yansımıştır.
Bu örnek bir çalışan ile
ilgilidir. Kriz zamanlarında, toplu lokavt gibi durumlarda, yüzlerce
çalışanının işine son veren işletmelerde bu tutar iş akdi fesh edilen çalışan
kadar artacaktır. Örneğin 100-150 çalışanının işine son verildiğinde cari
döneme bir anda çok yüksek meblağda bir gider yükü binecektir.Örneğin 1,500,000
TL tutarında kıdem/ihbar tazminatı ödeyen bir şirket, bir anda ciddi bir gider
yükü yüklenip, kar azalması yaşayacaktır. Oysa bu ödenen tutarların
sadece cüzi kısmı cari yıla ait iken büyük kısmı geçmiş yıllar kar ve
zararlarıyla ilgilidir.
Peki ne yapılabilir?
Maliyenin ilgilendiği
husus vergi miktarıdır. Dolayısıyla yukarıda olduğu gibi, ödenen tutarın
tamamının cari döneme binmemesi için her yıl kıdem ve ihbar tazminatı ayrılıp,
söz konusu tutar KKEG olarak kaydedilebilir. Bu durumda gelir tablosundaki
geliriniz azalmakla birlikte ödenecek vergi tutarı değişmeyecektir.
|
|
KIDEM/İHBAR TAZMİNATI AYRILMAMIŞ
|
KIDEM/İHBAR TAZİMANTI AYRILMIŞ
|
|
DÖNEM KARI
|
5.000.000,00
|
5.000.000,00
|
|
KID.TAZ.KARŞILIĞI
|
0,00
|
1.000.000,00
|
|
İHBAR TAZ.KARŞILIĞI
|
0,00
|
500.000,00
|
|
K.K.E.G.
|
50.000,00
|
1.550.000,00
|
|
NET VERGİ MATRAHI
|
5.050.000,00
|
5.050.000,00
|
|
ÖDENECEK VERGİ %22
|
1.111.000,00
|
1.111.000,00
|
Her ay düzenli olarak
kıdem ve ihbar tazminatı ayırıp çıkan tutarı KKEG’lere yazıldığı takdirde, hem
tüm gider karşılığı gelir tablonuza yansımış olacak, hem de maliyenin kabul
etmediği gider de verginiz etkilememiş olacaktır. Ödendiği zaman da tüm çalışanların,
tüm yıl giderleri ödendiği cari döneme binmeyip, daha doğru ve daha gerçekçi
bir tabloyu sunacaktır.
