Anonim Şirketlerde İmtiyazlı Paylar Hangi Haklara/Ayrıcalıklara Sahiptir?
Zekeriya Aslan
Yeminli Mali Müşavir
zekeriyaaslan@finansalymm.com
Türk Ticaret Kanunun
421, 454, 478 ve 479.Maddelerinde anonim şirketlerde imtiyazlı paylar
düzenlenmiş olup, bu paylara ilişkin açıklamalar özetle şöyledir:
A-İmtiyazlı Pay Nedir?
Pay sahipliğinden doğan hakları kullanma yönünden diğer paylardan daha farklı ve üstün belirli araçlara sahip
olan paylara, “imtiyazlı paylar” denilmektedir. Türk Ticaret Kanununun 421/3.Maddesi uyarınca ilk
esas sözleşme ile veya esas sözleşme değiştirilerek bazı paylara imtiyaz
tanınabilir. İmtiyaz; kâr payı, tasfiye payı, rüçhan ve oy hakkı gibi haklarda, paya tanınan üstün bir hak veya kanunda öngörülmemiş yeni bir
pay sahipliği hakkıdır. İmtiyaz, doğrudan pay sahibine değil, paya tanınan bir
üstünlüktür.
B-İmtiyazlı Paylar Hangi Amaçlarla Çıkarılır?
Şirketler en çok, belirli pay sahiplerinin şirkette kontrol sağlayabilmesi amacıyla imtiyazlı pay
çıkarırlar.
C-İmtiyazlı Pay Nasıl Çıkarılır?
Bir paya imtiyaz tanınması için, bunun şirket esas sözleşmesinde
tanımlanması gerekir. Başka bir deyişle imtiyazlı bir pay çıkarılabilmesi için,
ya kuruluş sırasında ilk esas sözleşmede ya da şirketin kuruluşundan sonra esas
sözleşme değişikliği ile belirli bir paya imtiyaz tanınmalıdır. Türk Ticaret Kanununun 421/3.Maddesi uyarınca
anonim şirketlerde imtiyazlı pay çıkarılmasına ilişkin esas sözleşme değişiklikleri,
sermayenin en az %75’ini oluşturan payların
sahiplerinin olumlu oylarıyla gerçekleştirilebilir. Şirket kuruluşundan sonra
imtiyazlı pay çıkarılmasının 2 yolu vardır:
1- Mevcut Bir Paya veya Pay Grubuna Belirli İmtiyazlar
Tanınması:
Yeni pay çıkarılmasına
gerek olmaksızın daha önce tanınmış bir paya veya pay grubuna esas sözleşme ile
belirli imtiyazlar verilebilir. Bunun amacı şirkette bir kontrol dengesi
oluşturmaktır.
2-Yeni Paylar Çıkarmak veya Pay Grupları Oluşturup Bu
Grubun Dâhil Olduğu Yeni Paylar Çıkararak Bunlara Belirli İmtiyazlar Tanımak:
Tanınan imtiyazın,
yeni çıkarılan paya veya pay grubuna tanınması gerekmez; yeni bir pay veya pay
grubu çıkarılmakla birlikte imtiyaz eski pay veya pay grubuna da tanınabilir.
Şirketin dışarıdan yatırımcı alması durumunda, eski pay sahiplerinin şirket
üzerindeki kontrollerinin devamı için, eski pay sahiplerinin paylarına bu yolla
belirli imtiyazlar tanınabilir. Dışarıdan sermaye alınması durumunda, sermaye
sahiplerinin belirli taleplerini karşılamak amacıyla yeni çıkarılan pay veya
pay gruplarına çeşitli imtiyazlar tanınması da mümkündür.
D-İmtiyazlı Paylar Hangi Haklara / Ayrıcalıklara
Sahiptir?
1-Kâr Payında İmtiyaz:
a-Yüksek Oranda Kârdan Yararlanma Hakkı Tanınması:
b-Kârdan Yararlanmada Öncelik Tanınması:
c-Geçmişe Dönük Olarak Kâr Payı Alma Hakkı Tanınması:
2. Tasfiye Payında İmtiyaz:
Anonim şirketlerin
tasfiyesi durumunda, şirketin malvarlığından öncelikle şirketin borçları
ödenir; şirket alacaklıları tatmin edildikten sonra ise pay sahiplerine pay
bedelleri ödenir. Bu ödemelerden sonra malvarlığında artma olması durumunda
kalan miktar (tasfiye artığı/tasfiye bakiyesi), pay sahipleri arasında payları
oranında paylaşılır.
3-Genel Kurulda İmtiyazlı Oy Hakkı Tanınması:
Türk Ticaret Kanununun 479.Maddesi uyarınca oyda
imtiyaz, eşit itibarî değerdeki paylara farklı sayıda oy hakkı verilerek
tanınabilir. Örneğin bir anonim şirkete ait A Serisi 23 numaralı pay 1 oy
hakkına sahipken; A Serisi 24 numaralı pay, 10 oy hakkına sahip olabilir.
Böylelikle 24 numaralı paya sahip olan pay sahibinin genel kurul
toplantılarında belirli bir üstünlüğü olur.
Bir paya en çok 15 oy hakkı tanınabilir.
Bu sınırlama, kurumlaşmanın gerektirdiği veya haklı bir sebebin ispatlandığı
durumlarda uygulanmaz.
Oyda imtiyaz aşağıdaki
kararlarda kullanılamaz:
a) Esas sözleşme
değişikliği.
b) İşlem denetçilerinin
seçimi.
c) İbra ve sorumluluk
davası açılması.
4. Yönetim Kurulunda Temsilde İmtiyaz Tanınması:
Belirli bir pay grubuna,
yönetim kurulunda temsil edilmek üzere,
a-Yönetim kurulu
üyelerinin o pay grubundan seçilmesi,
b-Yönetim kuruluna o pay
grubunun aday göstermesi,
gibi imtiyazlar
getirilebilir.
5-Rüçhan(Sonradan Çıkarılacak Payları Ön Alım)
Hakkında İmtiyaz Tanınması:
6-Genel Kurul ve Yönetim Kurulu Kararlarını Onamama
Hakkı Tanınması:
Anonim şirketlerde imtiyazlı pay sahipleri, genel kurul ve yönetim
kurulunun, imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal eder nitelikteki kimi
kararlarına karşı onamama hakkına sahiptir. Türk Ticaret Kanununun
454/1.Maddesi uyarınca genel kurulun esas sözleşmenin
değiştirilmesine, yönetim kuruluna sermayenin arttırılması
konusunda yetki verilmesine dair kararıyla
yönetim kurulunun sermayenin arttırılmasına
ilişkin kararı imtiyazlı pay sahiplerinin
haklarını ihlal edecek nitelikte ise bu karar anılan pay
sahiplerinin yapacakları özel bir toplantıda, aşağıdaki hükümler uyarıca,
alacakları bir kararla onanmadıkça uygulanamaz.
Kaynakça:
|
Resmi Gazete Tarihi ve No
|
Yasal Dayanak
|
|
14.02.2011 - 27846
|
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
|
